پديد آورندگان :
كياني هرچگاني، محبوبه دانشگاه تربيت مدرس , صادقي، حميدرضا دانشگاه تربيت مدرس - دانشكدۀ منابع طبيعي - گروه مهندسي آبخيزداري , فلاحتكار، سامره دانشگاه تربيت مدرس - دانشكدۀ منابع طبيعي - گروه مهندسي آبخيزداري
كليدواژه :
تخريب خاك , مقياس حوضۀ آبخيز , تخريب خاك , خاكهاي آهكي , فرسايشپذيري
چكيده فارسي :
فرسايش خاك نوعي مشكل جدي محيطي، اجتماعي و اقتصادي است كه نه تنها سبب تخريب شديد زمين و هدررفت خاك مي‌شود، بلكه تهديد ثبات و سلامت جامعه و به طور كلي توسعۀ پايدار آن را در پي دارد. فرسايش خاك با متغيرهاي مختلف خاك، اندازه گيريها و محاسبات آنها مرتبط است. يكي از عوامل مهم در تعيين فرسايش خاك، فرسايش پذيري خاك (K) است. روشهاي مختلفي براي تعيين عامل فرسايش پذيري خاك با استفاده از مدلهاي تجربي يا اندازه گيريهاي صحرايي ارائه شده است. در حال حاضر، روابط مبتني بر ويژگيهاي اوليۀ خاك مانند بافت، مادۀ آلي، ساختمان و نفوذپذيري به صورت گستردهاي استفاده شده اند. بنابراين، در پژوهش حاضر از سه رابطۀ متداول شامل ويشماير و اسميت (1978)، رومكنز و همكارانش (1986) و توري و همكارانش (1997 و 2002) بهترتيب با علايم K1، K2 و K3 براي برآورد عامل فرسايش پذيري خاك در حوضۀ آبخيز شازند استفاده شد. به همين منظور، به نمونه برداري صحرايي در 140 نقطه از حوضۀ آبخيز شازند با مساحت 1740 كيلومترمربع اقدام شد. حوضۀ آبخيز شازند خاك آهكي با مادۀ آلي كم و بافت متوسط دارد. در ادامه، آزمون تحليل واريانس يكطرفه براي تحليل نتايج K1، K2 و K3 تحت تأثير طبقات مختلف شيب و ارتفاع و كاربري هاي مختلف اراضي و روش كريجينگ براي تهيۀ الگوي مكاني آنها به كار گرفته شد. نتايج به‌دست‌آمده از تحليل واريانس يكطرفه بيان‌كنندۀ اختلاف معنادار K1، K2 و K3 تحت تأثير طبقات شيب و ارتفاع (05/0 > P) و نبود اختلاف معنادار آنها تحت تأثير كاربري اراضي (318/0 ≤ P) بود. همچنين، ميانگين عامل فرسايش پذيري خاك براي سه رابطۀ يادشده بهترتيب برابر با 054/0، 039/0 و 035/0 t ha h ha-1 MJ-1 mm-1 محاسبه شد.
چكيده لاتين :
Soil erosion is a serious environmental, social and economic problem. It not only causes severe land degradation and soil loss, but also threatens the stability and health of the society and, in general, its sustainable development. Soil erosion is related to different soil characteristics, measurements and its calculations. The soil erodibility factor (K) is one of the important factors in determining soil erosion. Different methods have been developed to determine of K using empirical models or field measurements. Currently, widely used equations that estimate K, on the basis of soil basic properties, include soil texture, organic matter, structure, and permeability. Therefore, in this study, three commonly equations were used to estimate of K in Shazand watershed such as Wischmeier and Smith (1978), Romkens et al. (1986), Torri et al. (1997 and 2002) with K1, K2 and K3, respectively. In this regard, field sampling was done at 140 points of Shazand watershed with an area of 1740 km2. The Shazand watershed has limestone with low organic matter and medium texture. In the following, one-way ANOVA was used to analyze of K1, K2 and K3 results under the impact of different slope and elevation classes and different land uses, as well as Kriging's method for generation their spatial pattern. The results of one-way ANOVA showed that K1, K2 and K3 influenced by different slope and elevation classes with a significant difference (P< 0.05). But they had no significant difference (P ≤ 0.318) in different land use. Also, the average of K1, K2 and K3 was calculated to be 0.054, 0.039 and 0.035 t ha h ha-1 MJ-1 mm-1 respectively.
