بررسي و تحليل كنش‌ها و ويژگي‌هاي قهرمان‌ پهلوان در داستان‌هاي قهرماني عامه فارسي و مقايسه آن با شاهنامه

An Analysis of the Actions and Characteristics of Hero-Pahlavans of Persian Tales and Comparing them with the Shahnameh

قهرمان گرايي يكي از موضوعات اساسي در داستان هاي عامه منثور فارسي است. قهرمان‌ پهلوان در اين داستان ها از نظر كنش، الگو و عملكرد، ويژگي‌هايي دارد كه عموماً متعلق به باورهاي اسطوره اي و سنت هاي قهرماني پيش و پس از اسلام در ايران است. عوامل تاريخي و اجتماعي زيادي را مي توان در نگاه‌داشت و انتقال اين سنت ها و باور ها موثر دانست كه وجود شاهنامه فردوسي يكي از مهم ترين آنهاست. به گونه اي كه در اغلب موارد مي‌توان كنش ها و ويژگي هاي پهلوان در شاهنامه را پروتوتايپ يا نمونه نخستين قهرمان‌‌پهلوان ادب عامه دانست. در اين پژوهش، با بررسي چهار اثر منثور قهرماني از ادب عامه فارسي (سمك عيار، حسين كرد، قصه حمزه، اميرارسلان) كه هر يك متعلق به دوره اي خاص هستند و زمينه غالب در هر كدام قهرماني است، به شناسايي برخي از ويژگي هاي جسماني، اخلاقي و كنش هاي رزمي، سياسي و اجتماعي قهرمان‌ پهلوان و مقايسه آن با شاهنامه پرداخته ايم. نتايج به‌دست‌آمده از اين تحقيق به اين قرار است: با وجود شكل‌گيري آثار مزبور در سده هاي تاريخي، قهرمان‌ پهلوان بسياري از ويژگي هاي اسطوره‌اي و حماسي پهلوان شاهنامه را در خود حفظ كرده است. برخي از اين كنش ها و ويژگي ها كاملاً با نمونه هاي اسطوره اي و حماسي شاهنامه مطابقت دارد و راويان و نويسندگان سعي در هم‌سان سازي قهرمان‌ پهلوان ادب عامه با شاهنامه داشته اند. در مواردي نيز با وجود شباهت، تفاوت هايي ميان اين كنش ها و ويژگي ها ديده مي شود. تفاوت ها اغلب در اخلاق و برخي از كنش هاي سياسي و اجتماعي قهرمان‌ پهلوان بوده است كه حاصل موقعيت فكري و فرهنگي دوران پديدآمدن آثار ادب عامه و تغيير و تحولات نظام عياري است. بيشترين شباهت ها نيز در ويژگي هاي ظاهري، قدرت جنگاوري، نوع تولد، تربيت، مراحل رشد و سال هاي آرماني قهرمان‌ پهلوان ديده مي شود.

Heroism is one of the main themes in popular Persian prose stories. The hero in these stories has characteristics that generally belong to the mythical beliefs and traditions of pre-Islamic and post-Islamic Iran. Many historical and social factors are important in the transmission of these traditions and beliefs but one of the most important ones is Ferdowsi’s Shahnameh. In many cases, the actions and characteristics of the hero in the Shahnameh can be considered to be the prototype of the hero in popular Persian prose stories. In this study, by examining four heroic prose works of Persian folklore, each belonging to a specific era, we identify and compare the heroic, political, and social characteristics of the hero-pahlavan and his comparison with the Shahnameh. The results of this research are as follows: Despite the formation of these works in the historical centuries, the hero has retained many of the mythical and epic features of the Shahnameh. Some of these actions and features are perfectly in line with the mythical and epic examples of the Shahnameh, and the narrators and writers have attempted to match the Pahlavans of popular literature with the Shahnameh. In some cases, despite similarities, there are differences between these actions and characteristics. The differences have often been due to the heroic ethics and some of the heroic and social political and social practices that result from the intellectual and cultural situation of the era of popular literature and the changes and transformations of the Ayyari system. Most of similarities can be seen in terms of appearance, combat power, type of birth, upbringing, growth stages, and the ideal years of the heroic.