پژوهشي در زندگاني، آثار و انديشۀ جمالي تبريزي

جمالي تبريزي از شاعران گمنام خمسه‌پرداز سده‌هاي هشتم و نهم هجري است. از اين شاعر ناكام خمسه‌اي مشتمل بر پنج منظومه به نامهاي «تحفة‌الابرار»، «مهرونگار«، «محزون و محبوب»، «هفت اورنگ» و «انوشنگ‌نامه» باقي مانده كه يگانه نسخۀ شناخته‌شدۀ آن در موزۀ بريتانيا نگهداري مي‌شود. تعداد ابيات باقي مانده در اين نسخه 19648 بيت است. جمالي همّت خود را مصروف تقليد از روش خمسۀ نظامي گنجوي كرده، با اين تفاوت كه زبان او در اين خمسه ساده و بي پيرايه است. از زندگي و احوالات شخصي شاعر جز اين خمسه در هيچ منبع شناخته‌شده‌اي، اطلاعي به دست نمي‌آيد. او چهار منظومۀ اول خمسۀ خود را به اميران تيموري و منظومۀ آخر خود را به يكي از امراي قراقويونلو تقديم كرد؛ امّا نتوانست مقبوليّتي در نظر ايشان پيدا كند. اين عدم مقبوليّت، دليل اصلي ناشناختگي و به حاشيه رانده شدن خمسۀ او بوده است. در اين پژوهش، كوشيده‌ايم با جستجو در «خمسۀ جمالي تبريزي» به اطلاعاتي دربارۀ شاعر آن دست يافته و ضمن ترسيم طرحي از زندگي و احوال او، منظومه‌هاي وي را نيز معرّفي كنيم.