مطالعه تطبيقي تقابل و هدف در طنزهاي گلستان و مثنوي (با تكيه بر نظريه عمومي طنز كلامي)

Contrastive Study of Script Opposition and Target in Satires of Golestan and Masnavi (with Emphasis on the General Theory of Verbal Satire)

طنز يكي از شاخصه هاي مهم گلستان و مثنوي است. در اين پژوهش، فرضيه مبتني بر تاثير تقابل بر هدف و تفاوت هدف طنز در دو اثر مورد بررسي است. پرسش تحقيق اين است كه تقابل چه تاثيري بر هدف مي گذارد و چه رابطه اي ميان اين دو وجود دارد. هدف تحقيق در وهله اول، مطالعه تطبيقي طنز در دو اثر مهم و نيز بيان رابطه تقابل با هدف و تبيين تاثير جهان بيني بر اهداف طنز است. روش مطالعه، تطبيقي تحليلي و مبتني بر استخراج «تقابل انگاره» و «هدف»، دسته بندي اين دو متغير و تحليل نتايج است. اين مطالعه نشان مي دهد كه تقابل انگاره و هدف در شبيه ترين حكايات نيز متفاوت است و در مثنوي، گاهي تناقض اهداف نيز ديده مي شود. در گلستان، غالبا تقابل دو انگاره بر اساس مقابله و برخورد با شخصيت منفي شكل مي گيرد و در مثنوي، با رسوايي و افشاي شخصيت منفي، اولي مبتني بر واقع گرايي و دومي مبتني بر آرمان گرايي و نگاه ايدئولوژيك است. بر اين اساس، مي توان طنز سعدي را نجات بخش و راهگشا، و طنز مولانا را آگاهي بخش و در عين حال، افشاگر و رسواكننده توصيف كرد. طنز سعدي بر اساس بنياد فكري او در موضوعاتي مانند تدبير منزل، تهذيب نفس و سياست مدن كه زيرشاخه هاي حكمت عملي هستند، تفكيك پذير است و طنز مولانا در موضوعاتي مانند نقد اشتباه، تظاهر، قياس، تقليد و برتري دادن به نمادهاي آگاهي چنين است. بنابراين، طنز سعدي شيوه اي براي درست زيستن و طنز مولانا روشي براي اصلاح يا جهت دهي به ذهن و انديشه است.

Satire is one of the main features of both Golestan and Masnavi. The research hypothesis is that the script opposition of idea affects the target and worldview affects script opposition of the idea and target. The primary target of this research is to study contrastively satires contained into two prominent works and then expressing the relationship between idea script opposition with target and explaining the effects of worldview on targets sought in satires. The research method is contrastive- descriptive based on the general theory of verbal satire together with extracting idea script opposition and target, classifying these two variables and analyzing results. This research indicates that idea script opposition and target are different even in the most similar satires in Golestan and Masnavi. In Golestan, the script opposition of two ideas is formed by confrontation and dealing with the negative character while it is formed with scandal and revealing of the negative character in Masnavi. The first is based on Saadi’s realism and the second is based on Rumi’s ideological and idealistic attitudes. Based on what said, it is justified to consider Saadi’s satire as saving and facilitator and Rumi’s as informing as well as revealing and scandalous. Saadi’s satire can be distinguished based on his intellectual foundation in subjects including household management, self-purification and civil politics that are sub- classified in practical wisdom. Rumi’s satire is distinguished in subjects including potential failures criticism, ostentation criticism and comparing and imitating and prioritizing knowledge symbols.