پاسخ كمي و كيفي بذر ژنوتيپ هاي اميد بخش كلزاي پاييزه به محدوديت آب انتهاي فصل

Response of seed quantity and quality of promising winter rapeseed genotypes to terminal water limitation

اين پژوهش جهت ارزيابي اثر تنش خشكي انتهاي فصل بر كميت و كيفيت بذرهاي توليدي شش ژنوتيپ اميد بخش كلزاي پاييزي، در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي آذربايجان شرقي در طي سال زراعي 94-1393 اجرا گرديد. آزمايش به صورت فاكتوريل بر پايه طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي شامل دو عامل ژنوتيپ (شش ژنوتيپ كلزاي پاييزي به نام‌هاي Karaj2, Karaj3, KS7, L5, L146, L210) و محدوديت آب (سه سطح تنش كمبود آب شامل آبياري كامل IW1، قطع آبياري از گلدهي IW2 و قطع آبياري از بذردهي IW3) در سه تكرار انجام شد. اعمال محدوديت آب از آغاز مرحله گلدهي موجب افت بيشتر تعداد خورجين و بذر و عملكرد نهايي گرديد. كمترين افت عملكرد بذر در ژنوتيپ‌هاي L5 و L210 تحت تنش خشكي از شروع مرحله گلدهي حاصل شد. بيشترين افت قابليت جوانه‌زني در ژنوتيپ L146 تحت تيمار خشكي از مرحله گلدهي و كمترين افت به ترتيب در ژنوتيپ‌هاي L5 و L210 در همان سطح تنش ثبت گرديد. در شرايط وقوع محدوديت آب از گلدهي، كمترين ميزان افزايش هدايت الكتريكي بذر در ژنوتيپ L5 ملاحظه گرديد. بيشترين طول و شاخص قدرت گياهچه در ژنوتيپ‌هاي L210 و L5 در شرايط قطع آبياري از شروع گلدهي مشاهده شد. در كل، وقوع تنش خشكي انتهاي فصل به ويژه در طي مرحله گلدهي كلزا منجر به افت معني‌دار توليد بذر به لحاظ كمي و كيفي گرديد. از طرف ديگر، ژنوتيپ‌هاي L210 و L5 بهترين عملكرد را در شرايط تنش داشته و از نظر وارد نمودن در برنامه اصلاحي مقابله با تنش خشكي قابل توصيه خواهند بود.

The present research was conducted to evaluate the effect of terminal drought stress on quantity and quality of seeds produced insix promising genotypes of winter rapeseed inResearch center for Agriculture and Natural Resources, East-Azerbaijan province, Iran during growing season 2014-15. The factorial experiment based on randomized complete block design was laid out in three replicates including two factors of genotype (six winter rapeseed genotypes called Karaj2, Karaj3, KS7, L5, L146, L210) and water limitation (three levels of water deficit stress viz. full irrigation IW1, irrigation withholding from anthesis IW2 and irrigation withholding from seed set IW3). Imposing water restriction from anthesis caused more loss of silique and seed number and final yield. The least loss of seed yield obtained from L5 and L210 genotypes under drought stress during anthesis. The greatest and lowest falls in seed germinability were recorded in L146 under drought stress since anthesis, and L5 and L210 under the same stress level, respectively. Under water limitation from anthesis, the least increase inseed electroconductivity was observed in genotype L5. The greatest length and vigor index of seedling wereobserved in genotypes L5 and L210 under irrigation withholding from flowering. In general, occurring terminal drought stress especially during anthesis caused significant drop in seed production, both quantitatively and qualitatively. On the other hand, genotypes L5 and L210 had the highestyield under stress condition and wouldberecommended for introducing to breeding programs of drought stress tolerance.