سعدي در زنجيرۀ شاعران عروضي (بررسي انتقادي اوزان كليات سعدي بر مبناي متون چاپي و نسخ خطي، به همراه بحثي دربارۀ شاعران عروضي تاريخ شعر پارسي)

Sa'adi in the Chain of Prosodic Poets (A Critical Study of the Meters of Sa'adi ’s poetry, Based on Printed Texts and Manuscripts, With a Discussion about Prosodic Poets throughout the History of Persian Poetry)

موضوع مقاله حاضر، بحثي درباره «عروضي» بودن سعدي، با به دست دادن معياري در اين باره و سپس «استخراج اوزان» و بحث در «خلاقيت هاي وزني» در آثار سعدي است. نگارنده ابتدا پس از پيشنهاد دو معيار براي «عروضي» خواندن يك سراينده و بحث درباره شاعران عروضي تاريخ شعر فارسي، با توجه به دو معيار يادشده، تمامي اوزان اشعار كليات سعدي را با جست وجو در متون چاپي و نيز برخي از نسخ خطي آثار وي احصا و در جدولي ارائه كرده است (ازجمله با بررسي اشعار عربي مستقل سعدي و نيز اوزان اشعار گلستان و معرفي اوزاني نويافته در گلستان. پيش از اين 27 وزن عروضي در مجموع آثار سعدي شناخته شده بود؛ اما در پژوهش حاضر، 41 وزن عروضي نشان داده شده است؛: 30 وزن در سروده هاي فارسي و 13 وزن در اشعار عربي، با كسر 2 وزن مشترك). بخش دوم پژوهش، به تحليل خلاقيت هاي عروضي سعدي در اشعار گلستان اختصاص دارد. علاوه بر كثرت تعداد اوزان، ساخت اوزاني تازه با تصرف در اوزان عرب -كه مي توان آن ها را «اوزان ايراني شده» ناميد- و نيز آنچه نگارنده در پيوند بلاغت و وزن عروضي اشعار گلستان، «بلاغت موسيقايي» مي خواند، از دلايلي است كه مي توان سعدي را «شاعري عروضي» خواند.

The main topic of this paper is prove that Sa'adi is a prosodic poet. In this article, Saadi's poems are examined from two perspectives on the number of meters and creativity in utilization of meters. The author first proposed two criteria and then introduced the prosodic poets throughout the history of Persian poetry. The main part of this paper has two parts: First, after examining Saadi's poetry and Golestan's poems by using printed text and manuscripts, all the meters of Saadi's poems are shown in a table (41 meters: 13 in Arabic poems and 30 in Persian poems, by lowering 2 common meters). The second part of this article shows Saadi's creativity in Golestan poetry. Too much meters and make new meters by changing the meters of Arabic poetry ("Iranicized meter") and his "musical eloquence" in Golestan's poems, are the reasons to prove that Sa'adi is a prosodic poet. In this paper, the errors of previous researchers have been criticized.