سير و تطوّر رديف در قالب مثنوي برحسب نوع ادبي

Evolution of Radif (identical ending syllable) in Couplet Poem Based on Literary Types

قالب مثنوي را از منظر جنبه هاي موسيقايي متفاوت از قوالبي مثل غزل و قصيده مي دانند. يكي از تفاوت هايي كه برخي علماي بلاغت در اين زمينه مطرح كرده اند، گرايش كمتر شاعران به كاربرد رديف در اين قالب، نسبت به قوالب ديگر شعري است. تحقيق پيش رو تلاش دارد رديف را در اين قالب مورد بررسي قرار دهد. از آنجا كه ممكن است عواملي چون نوع ادبي، دوره هاي مختلف شعر فارسي و بخش هاي توصيفي يا روايي منظومه، در ميزان استفاده از اين عنصر نقش داشته باشد، اين تحقيق، كاربرد رديف را در نوع ادبي عرفان و زهد (حديقه الحقيقه، رحيق التحقيق، مخزن الاسرار نظامي) و غنايي (ورقه و گلشاه، ويس و رامين، ليلي و مجنون) و با توجه به مولفه هاي مذكور، با تاكيد بر هزار بيت از هريك از منظومه ها بررسي كرده است. اين تحقيق نشان مي دهد ميزان كاربرد رديف در مثنوي نيز همانند قوالب ديگر، به مرور افزايش يافته است. علاوه بر آن ميان اشعار روايي و غيرروايي در كاربرد رديف، تفاوتي محسوس وجود ندارد؛ اما توزيع رديف، در بخش هاي مختلف يك منظومه، يكسان نيست. در انواع مختلف ادبي، ميزان به كارگيري رديف، متفاوت است و برخلاف تصور اوليه، منظومه هاي غنايي، كمتر از عرفاني، از رديف بهره برده اند.

Some researchers consider the couplet poem to be different in terms of musical aspects. One of these differences is the less usage of identical ending syllable in couplet poem. This article will examine the identical ending syllable in couplet poem. Factors such as literary types, different periods of Persian poetry, description or narration may affect the amount of using this element. For this reason, this element has been investigated in the mystical literary genre (Hadiqat al-Hagiqah, Rahiq al-taghigh, Makhzan al-Asrar) and lyric genre (Varaqe and Golshah, Weiss and Ramin, Leilly and Majnoun) and emphasizing the thousand verses of each of them. The research shows the use of identical ending syllable in couplet poem has increased, over time. In addition, there is no significant difference between narrative and non-narrative poems in the use of identical ending syllable, but the distribution of identical ending syllable is not the same in different parts of couplet poem. In different literary genres, use of the identical ending syllable is different. In the lyric poems, Poets used less than mystical poem.