ارزيابي و مقايسۀ توزيع آنومالي فلورايد سنگ، خاك و بدنه‌هاي آبي محور شمالي رودخانۀ زنگمار، شمال آذربايجان غربي، شمال غرب ايران

Evaluation and Comparison of the Anomaly of Fluoride in Rock, Soil and Water Bodies in the Northern Axis of Zangmar River, North of West Azarbaijan, Northwest of Iran

هدف اصلي از تحقيق حاضر، تعيين توزيع غلظت فلورايد در محدودۀ نيمۀ شمالي آنومالي‌دار رودخانۀ زنگمار است، كه بررسي بدنه هاي آبي، خاك و سنگهاي ناحيه، مناطق آنومالي‌دار، تعيين منبع و منشأ آنومالي فلورايد در منطقۀ مطالعه‌شده را در پي داشته است. به اين منظور، در ارديبهشت 1397 از آبهاي چاه، چشمه، قنات و آبهاي سطحي محدودۀ 51 نمونۀ آبي و 101 نمونۀ خاك و سنگ، اخذ و مطالعه شد. نتايج تحقيق حاضر نشان ميدهد براساس آناليز نمونه ها، در بيشتر موارد بيشينۀ ميزان فلورايد در آب‌هاي سطحي، چاه‌ها، چشمه‌ها و قنات‌ها به‌ترتيب 22/5، 3/3، 45/2 و 6/1 ميلي‌گرم بر ليتر است. بر اين اساس، به‌ترتيب از آب سطحي به سمت چاه، چشمه و قنات از مقدار متوسط فلورايد كاسته ميشود. اين مطلب مي‌تواند بيان‌كنندۀ تأثير فرايندهاي سطحي يعني هوازدگي سنگ‌هاي سطحي بر مقادير فلورايد منابع آبي باشد. مقادير فلورايد در سنگ و خاكهاي منطقه از كمتر از 1 ميليگرم بر ليتر براي كمپلكس‌هاي دگرگوني، رسوبات شيلي، نهشته‌هاي كربناته تا واحدهايي با مقادير بيشتر از 5/1 ميليگرم بر ليتر شامل كمپلكس‌هاي بازالتي و رسوبات سخت نشدۀ عهد حاضر متغير است. به‌رغم تأثير زياد سازنده اي زمين شناسي و خاكهاي مرتبط در تغذيۀ فلورايد به آبهاي ناحيه، انتقال فلورايد از شرق تركيه (حوالي آتشفشان آرارات) توسط رودخانه هاي ساري سو و زنگمار نيز به عنوان يك منبع مهم تغذيه به شمار ميآيد.

Determination of fluoride distribution within the northern part of the Zangmar River is the main objective of this research. The bodies of water, soil and rocks of the area were sampled and analyzed to show the area with fluoride anomaly. For this purpose, 51 samples of water from wells, springs, qanats and surface waters and 101 samples from soil and rock were collected. The results of the study showed a different maximum value of fluoride in surface waters, wells, Springs, Qanats 5.22, 3.3, 2.54, 1.6 mg/L, respectively. Because of that, the most water resources which are using for agriculture and drinking has been polluted by fluoride with concentration excess of the permissible level. Concentration of fluoride reduces from surface water to the springs, wells and qanats, respectively. This can be due to the effect of surface processes, such as surface rocks weathering which may release fluoride ion in water. According to result, metamorphic complexes, shale sediments, carbonate deposits of the upper Triassic and Colored Melanges with concentration less than 1 mg/L and Permian carbonates, sediments equivalent with Upper Red and Qom formation, basaltic complexes and modern sediments are associated with water bearing fluoride more than 1.5mg/L. Despite the important role of geological formations in increasing of fluoride in the waters, the fluoride transport from eastern of Turkey (near the Ararat volcano) by Sari Sou and Zangmar rivers is also considered as an important source.