برآورد تقاضاي فرآورده‌هاي نفتي به وسيله مدل حالت-فضا و دلالت‌هاي حاصله براي آزادسازي قيمت آن‌ها

Estimating Oil Products Demand by State-space Model and Relevant Guidelines for Price Liberalization

هدف اين مقاله، بررسي برآورد تابع تقاضاي فرآورده‌هاي نفتي به‌وسيله مدل حالت– فضا و دلالت‌‌هاي حاصله براي آزادسازي قيمت آن‌ها با روش فيلتر كالمن، در قالب الگوي تايم ورينگ مي‌باشد. داده‌هاي پژوهش به ترازنامه انرژي و داده هاي شركت ملي پالايش و پخش فرآورده‌هاي نفتي ايران طي سال‌هاي‌ 1396-1373 استخراج شده است. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كشش قيمتي فرآورده‌هاي نفتي طي دوره‌ مورد بررسي متغير است. با استفاده از سه سناريوي مختلف، چنين برآورد ميشود كه طي برنامه ششم توسعه با افزايش 10 درصدي قيمت فرآورده‌هاي نفتي در هر سال مصرف نفت سفيد و نفت كوره كاهش يافته، ولي برخلاف انتظار مصرف بنزين و نفت گاز افزايش يافته است. لذا انگيزه مصرف‌كنندگان براي صرفه‌جويي در مصرف نفت سفيد و كوره افزايش و در بنزين و نفت گاز كاهش يافته‌ است. پيش‌بيني كشش‌ قيمتي هر چهار فرآورده، با افزايش 10 درصدي قيمت آن‌ها در طول برنامه ششم توسعه، نشان داد كه قدر مطلق كشش قيمتي بنزين برخلاف انتظار كاهش و نفت سفيد، نفت گاز و نفت كوره افزايش يافته است. بنابراين جهت تحريك حساسيت مصرف‌كنندگان بنزين نسبت به افزايش قيمت، بايد سرعت آزاد‌سازي قيمت آن در انتهاي برنامه ششم توسعه، بيشتر از ابتداي برنامه و براي فرآورده‌هاي نفت سفيد، نفت گاز و نفت كوره در ابتداي برنامه بيشتر از انتهاي برنامه باشد.

The purpose of this paper is to estimate oil products demand by the state-space model, taking into account the implications for price liberalization using the Kalman filter technique in the framework of a time-varying pattern. For this purpose, we use the data of the Energy Balance Sheet and the National Iranian Oil Refining and Distribution Company during the period of 1994-2017. Our model results indicate that the price elasticity of oil products varies during the studied period. Using three different scenarios, we consistently find that a 10% annual increase in oil product prices during the sixth development plan, leads to a decrease in the consumption of kerosene and fuel oil, while gasoline and gas oil consumption increases. We thus observe that while kerosene and fuel oil demand responds as expected to rising prices, the price sensitivity of demand for gasoline and gas oil declines. We observe that while the absolute value of the price elasticity of gasoline has fallen unexpectedly, the price elasticity of kerosene, fuel oil and gas oil have increased. Therefore, in order to encourage gasoline consumers to reduce their demand, the speed of price liberalization at the end of the sixth development plan has to be more than at the beginning of the program. However, the rate of price increase for kerosene, gas oil and fuel oil products has to decrease at the end of the program.