دواندن خروس براي دفع گزند؛ يك باورِ عامۀ طبي در ديوان خاقاني

Cock running for Scapegoating: A Folk Medical Belief in Khāghāni’s Divan

يكي از ويژگي‌هاي مهم و متمايزكنندۀ ديوان خاقاني، انعكاس باورهاي مختلفِ مردم، از آداب و رسوم اجتماعي و فرهنگي مردمان آن روزگار تا بازي‌هاي كودكانه و اعتقادهاي خرافي رايج در بين مردم جامعۀ زمان خود است. باورهاي عامه و گاه خرافي كه در روزگاران گذشته براي درمان بيماري‌هاي مختلف تجويز مي‌شده، در بين آثار كهن ادب فارسي، بيش از همه در ديوان خاقاني شرواني بازتاب پيدا كرده است. يكي از اين اعتقادهاي كهن طبي در مداواي گزيدگي حيوانات و حشرات و درمان برخي بيماري‌هاي ديگر همانند طاعون و قولنج، استفاده از خروسي بوده است كه پيش از ذبح، آن را دوانده و خسته كرده باشند. البته در كتاب‌هاي طبي عامه و سنتي قديم، شيوه‌هاي مختلفي براي استفاده از آن آورده شده است. افزون بر اين، در باورهاي گذشتگان، دواندن خروس پير، يا ساير حيوانات قبل از ذبح، سبب لطيف شدن گوشت آن‌ها مي‌شده است. در اين تحقيق، موارد مذكور بر پايۀ بيت‌هايي از ديوان خاقاني تبيين و بررسي شده است.

One of the distinguishing features of Khāghāni’s Divan is the reflection of various people’s beliefs, socio-cultural customs of the people of that time including childish games, and superstitious beliefs .The popular and sometimes superstitious beliefs that have been prescribed in the past for the treatment of various disease have been reflected among the ancient Persian literary works especially Khāghāni’s Divan. One of these ancient medical beliefs about the treatment of animals and insects bites and stings, the treatment of some other disease, such as plague and colic, was the use of a tired cock which has run a lot before Dhabīḥ ah. In Folk medical and traditional books, different ways have been examined in order to use them in the case of this medical belief. To make run the old cock with other animals, however and according to ancient beliefs makes their meat tender. This research investigates these cases based on verses of Khāghāni’s Divan.