طلسمات در دوره قاجاريه (گستره، كاركرد و كنشگران)

Talisman in Qajar Era

با وجود توجه پژوهشگران تاريخ هنر، ادبيات و الهيات به علوم غريبه، پژوهش ­هاي تاريخي روشمند معدود و انگشت ­شماري دربارۀ تاريخ سياسي، اجتماعي و فرهنگي علوم غريبه در ايران صورت پذيرفته است. اين مقاله با تمركز بر دومين علم از مجموعۀ علوم غريبه ـ ليميا يا طلسمات با روش توصيفي ـ تحليلي و با نگاه و رويكردي تاريخي به بررسي مسئلۀ طلسمات و گسترۀ باور به آن­ها در دورۀ قاجاريه مي پردازد و­ ضمن اشاره به انواع طلسمات و كنشگران آن به علل توسل مردم به آن­ها نيز اشاره مي ­كند. نتايج پژوهش حاضر حاكي از آن است كه طلسمات در دورۀ قاجاريه در عرصه هاي مختلف سياسي، پزشكي و اجتماعي كاربرد داشته است و تفاوتي ميان نخبگان و مردم عادي در باور و گرايش به آن وجود نداشت. كوليان، دراويش و يهوديان مهم­ترين كنشگران اين عرصه در دورۀ قاجاريه بودند كه به مردمِ مستأصل و ناتوان، در مواجهه با مشكلات يا براي دستيابي به مقاصد گوناگونِ عاطفي، شغلي، درماني و ... ياري مي­ رساندند.

Researching occult sciences has been ignored among historians. The present article has been specifically devoted to the second science of this complex, meaning “Limiya” or the science of talismans, and has tried to identify and introduce various types of talismans and the scope of Iranian’s belief in them during the Qajar era through a descriptive- analytical method and while introducing the activists of this field, this research has tried to find out why people resort to talismans. The results of the present research indicate that talismans had political, medical, and social applications in different fields in this era and nobles and common people were no different when it came to believing in talismans and being attracted by them. Gypsies, the Sufi community, and the Jewish people were the most important activists of this field during the Qajar era and they helped poor and desperate people face their problems.