اثر قدرت تفكيك مكاني مدل رقومي ارتفاعي (DEM) بر شناسايي خصوصيات فيزيوگرافي حوضه(مطالعه موردي حوزه آبخيز شهر چاي)

Effects of Digital Elevation Model (DEM) Spatial Resolution on the Recognition of Physiography Characteristics of the Basin A Case Study of Shahrchai Watershed

با توسعه و پيشرفت امكانات و ابزار سسيتم­ هاي اطلاعات جغرافيايي در سال­هاي اخير ، مدل­سازي و شبيه ­سازي نيز به‌تبع آن گسترش‌يافته است. دسترسي به نقشه ­هاي پايه و دقيق، اساس تعيين اندازه سلولي و تهيه مدل رقومي هيدرولوژيك حوضه مي­باشد. رفع خطاها و به حداقل رساني عوامل نا اطميناني مدل رقومي ارتفاع نقش اساسي را در اين ميان بازي مي­ كند. هدف از مطالعه حاضر تهيه و توليد لايه هاي GIS براي حوضه رودخانه شهرچاي واقع در استان آذربايجان غربي از روي نقشه ­هاي پايه و استاندارد قابل‌دسترس كشور و تعيين دقت آن‌ها است. در اين تحقيق پارامترهاي فيزيوگرافي حوزه آبخيز شهرچاي و همچنين برخي نمودارهاي هيپسومتري، براي حوضه در محيط GIS برآورد و رسم شد. نتايج نشان داد كه با افزايش اندازه سلولي، متوسط، حداكثر و انحراف معيار شيب كاسته شده است. مقادير حداكثر شيب به‌شدت متأثر از اندازه سلولي مي­باشند. ولي متوسط و انحراف معيار تغيير چنداني را نشان ندادند. براي محاسبه شيب، در مقياس 1:25000، اندازه سلولي15 متر و در مقياس 1:50000، اندازه سلولي40متر و در مقياس 1:250000، اندازه سلولي90 متر مناسب تشخيص داده شد.با محاسبه شيب متوسط واقعي پروفيل رودخانه و مقايسه آن با شيب­ هاي حاصل از هراندازه سلولي و هر مقياس، اين نتيجه حاصل شد كه براي رسم پروفيل طولي رودخانه در مقياس 1:25000، اندازه سلولي 15 متر مناسب مي­باشد. درصد خطاي گودال‌ها و چاله ­ها در مقياس 1:25000، تا اندازه سلولي 15 متر، با شيب كم و از 15 متر به بعد با شيب بيشتري افزايش‌يافته است.

In recent years with developing geographic information systems tools, modeling and simulating methods has been developed quickly. Availability of accurate base maps is the basis of the cell sizes determination and preparing digital hydrologic models. Removing errors and minimizing of uncertainty factors in the digital models play the main role in improving the accuracy of the maps. The main purpose of this research is to produce GIS layers for Shaharchi river basin located in West Azerbaijan, according to the base maps of Iran and evaluating the accuracy of these maps. Physiographic parameters and hypsometric charts of the Shaharchai basin were estimated and drawn. Results showed that with increasing cell sizes, average, maximum and standard deviation of the slope decreased. The maximum slope is more dependent on cell sizes than the average and standard deviation. To calculate the watershed slope, at a scale of 1: 25000, a cell size of 15 meters and a scale of 1: 50000, a cell size of 40 meters and a scale of 1: 250,000, 90-meter cell size were distinguished as optimized cell sizes. After calculating the actual average slope of river profile and comparing with the slope amounts of each cell sizes and map scales it is concluded that for preparing river profiles the best cell size is 15 meters for 1:25000 map scale. The percent error of pits in the scale of 1:25000, increased slowly in the cell sizes smaller than 15 meters.