سرمايه‌‌داري مجازي، زايش ستم و ژانوس رهايي: مطالعۀ‌‌ انتقادي برساخت ستم‌‌ديد‌‌گي كردهاي ايران در فيس‌‌بوك

Virtual Capitalism, Birth of Uppressedness and Janus of Emancipation: A critical study of Construction of the Iranian Kurds' Uppressedness on Facebook

پژوهش حاضر دربارۀ چگونگي برساخت ستم‌‌ديدگي كردهاي ايران در فيس‌‌بوك ازنظر انتقادي مطالعه و بررسي كرده است. ايدۀ نظري اين مقاله، اين است كه منطق سرمايه‌‌داري مجازي بر فيس‌‌بوك كردي حاكم است و ايدئولوژي‌‌هاي مختلف وضعيت‌‌هاي گوناگون مرتبط با كردها را به نفع خودشان مصادره مي‌‌كنند. روش پژوهش، مردم‌‌نگاري انتقادي مجازي است و فيس‌‌بوك كردي براي ميدان مطالعه انتخاب شده است. روش نمونه‌‌گيري از نوع نمونه‌‌گيري هدفمند (نمونه‌‌گيري شبكه‌‌اي، نمونه‌‌گيري گلوله‌‌برفي و نمونه‌‌گيري نظري) بوده است. داده‌‌هاي پژوهش شامل مصاحبه‌‌هاي ساختارنيافتۀ آنلاين و چهره‌‌به‌‌چهره، يادداشت‌‌هاي ميداني حاصل از مشاهدات مشاركتي و غيرمشاركتي و تصاوير و ويدئوهاي فيس‌‌بوكي بوده است. براي تحليل داده‌‌ها از روش نظريۀ مبنايي برساختي استفاده شده است. يافته‌‌هاي پژوهش بيانگر اين‌اند كه ستم‌‌ديدگي كردها در فيس‌‌بوك توسط ايدئولوژي مصادره مي‌‌شود. ايدئولوژي، شكلي از لذت قومي ازلي را بازتعريف مي‌‌كند، سرقت آن توسط يك ديگري سياه را برساخت مي‌‌كند و درنهايت، ممكن‌بودن بازپس‌‌گيري لذت قومي به‌سرقت‌رفته را تنها با پيروي از انگاره‌‌هاي ايدئولوژيك مدنظر خودش تحقق‌پذير مي‌‌داند؛ اين در حالي است كه اين ايدئولوژي‌‌ها به وضعيت ستم‌‌ديدگي خاتمه نمي‌‌دهند؛ بلكه توليدكنندۀ شكل جديدي از ستم‌‌ديدگي‌اند. به‌طور كلي، در فيس‌‌بوك كردي شاهد زايش ستم و ژانوس رهايي هستيم. اين مسئله به معناي وجودنداشتن امكان رهايي‌‌بخشي واقعي نيست. فيس‌‌بوك كردي مانند هر فضاي ديگري، همزمان با سلطۀ ايدئولوژيك، امكان‌‌هاي مختلف را براي رهايي‌‌بخشي و مقاومت توليد مي‌‌كند. درون اين امكان‌‌هاست كه مي‌‌توان شكلي از رهايي‌‌بخشي را جستجو كرد كه به جاي تمركز بر ويراني و مرگ «ديگري»، بر گفتگو و همزيستي مسالمت‌‌آميز تأكيد مي‌‌كند.

In this study, we have critically looked into the Iranian Kurds' constructed uppressedness on Facebook. Our theoretical idea is that the logic of virtual capitalism prevailing on Kurdish Facebook- Like in other spaces- is dominant and different ideologies, including nationalism, confiscate various Kurdish-related statuses in their own interests. The research method is virtual critical ethnography and Kurdish Facebook is selected as the study field. Sampling method is Mixed Purposive Sampling (Various sampling techniques such as Network sampling, snowball sampling, and theoretical sampling). Data were obtained from 39 unstructured interviews, field notes and from 8 months of participatory observation, 13 months of non-participatory observation, 6,000 Facebook images and 112 videos posted on Facebook. To analyze the data, we used the Constructivist Grounded Theory method. Findings show that Kurdish uppressedness on Facebook is confiscated by ideology. That is, the ideology of nationalism constructs a form of premordial ethnic euphoria stolen by the Black Other, and finally offers the possibility of reclaiming it. From the nationalistic point of view, emancipation is possible only by following the Facebook subject of ideological ideas of nationalism. Meanwhile, the ideology of nationalism not only does not end the uppressedness, but already reproduces of a new form of uppressedness. Overall, we see birth of uppressedness and Janus of Emancipation in Kurdish Facebook.