ارزيابي فعاليت‌هاي آبخيزداري با استفاده از مدل‌هاي فرآيند تحليل شبكه اي ( AHP ) و تحليل سلسله مراتبي( ANP )(مطالعه موردي: حوزه آبخيز حيدري استان چهارمحال و بختياري)

Assessment of Watershed Management Activities using Analytical Hierarchy Process and Analytical Network Process Case study: Heidary Watershed, Chaharmahal and Bakhtiari Province

در پژوهش حاضر به‌ منظور ارزيابي اقدامات زيستي و مكانيكي مهار سيل و فرسايش، دو زيرحوضه از آبخيز حيدري واقع در استان چهارمحال و بختياري انتخاب شدند كه با داشتن شرايط اقليمي، هيدرولوژيكي، خاكي، پوشش گياهي و كاربري اراضي تقريباً يكسان، نماينده اجراي اقدامات زيستي و مكانيكي محسوب مي­ شوند. براي ارزيابي اقدامات انجام شده معيارهاي اجتماعي شامل آموزش، مشاركت، سطح درآمد و رضايت مندي بهره‌برداران و معيارهاي فني شامل كاهش سيلاب، ذخيره آب، افزايش درآمد و افزايش پوشش گياهي انتخاب شد. روابط بين معيارها، زيرمعيارها و گزينه‌هاي مورد بررسي در دو مدل فرآيند تحليل شبكه‌اي (ANP) و تحليل سلسله مراتبي (AHP) تعريف شد. سپس پرسشنامه ­هاي مقايسات زوجي عوامل در هر دو مدل ANP و AHP در اختيار 30 تن از كارشناسان و خبرگان آبخيزداري استان چهارمحال و بختياري قرار گرفت. نتايج نشان داد از بين زير معيارهاي اجتماعي، زيرمعيار مشاركت در مدل AHP و زيرمعيار افزايش درآمد در مدل ANP وزن بيشتري كسب كرده‌اند. از بين زيرمعيارهاي فني، زيرمعيار كاهش سيل در هر دو مدل وزن بيشتري كسب كرده است. هم‌چنين در انتخاب روشهاي زيستي معيارهاي اجتماعي و نيز افزايش پوشش گياهي مهم هستند. در حالي‌كه در انتخاب روش‌هاي مكانيكي كاهش سيلاب و ذخيره آب تاثيرگذارند. نهايتا نتايج نشان داد اقدامات زيستي در مهار سيل و رسوب ارجحيت دارند. وزن اقدامات زيستي و مكانيكي در مدل ANP به‌ ترتيب 0/60 و 0/40 و در مدل AHP به ‌ترتيب 0/51 و 0/49 است.

In this research, in order to assess the biological and mechanical measures of flood and erosion control, two sub-watersheds of Heidari Watershed located in Chaharmahal and Bakhtiari Province with similar climatic, hydrological, edaphic, vegetation and land use conditions as representative areas were selected. To assess the conducted measures, social criteria including education, participation, income level and beneficiaries' satisfaction and technical criteria including flood control, water storage, revenue increase and vegetation enhancement were used. The relationships between criteria, sub-criteria and under consideration options were defined in ANP and AHP models. Then, pairwise questionnaires of the factors in both ANP and AHP models were provided to 30 watershed management experts in Chaharmahal and Bakhtiari Province. The results showed that among the social sub-criteria, participation in the AHP model, and increased revenues in the ANP model, allocated more weights. Also, the flood reduction criterion has gained more weight between the technical sub-criteria, by both models AHP and ANP. Social criteria and increasing vegetation cover are important for selecting biological methods. While water storage and flood reduction are important for selecting mechanical approaches. Finally, the results showed that biological measures are preferable to flood and sediment control. The weight of biological and mechanical operations in the ANP model is 0.60 and 0.40, respectively and in the AHP model, the weights were 0.51 and 0.49, respectively.