محاسبه حجم خاك از دست رفته ناشي از فرسايش خندقي و برآورد هزينه اقتصادي آن (مطالعه موردي: حوزه آبخيز قاضيان استان فارس)

Determination of Soil Volume Loss Due to Gully Erosion and Estimation of its Economic Cost Case Study: Ghazeian Watershed, Fars Province

فرساش خندقي به عنوان يكي از مهمترين و مخرب­ ترين شكل تخريب زمين، و هدر رفت خاك در سراسر جهان شناخته شده است. از آنجا كه برآورد حجم خاك از دست رفته و درك هزينه­ هاي اقتصادي فرسايش خاك از اهميت زيادي برخوردار است؛ اين پژوهش با هدف محاسبه­ ي حجم خاك از دست رفته ناشي از فرسايش خندقي و برآورد هزينه­ ي اقتصادي آن در حوزه­ ي آبخيز قاضيان واقع در شمال استان فارس انجام شده است. به اين منظور، در ابتدا حجم خندق­ها محاسبه شده و با استفاده از وزن مخصوص ظاهري، وزن خاك از دست رفته محاسبه شد. سپس با جمع اين مقادير، وزن خاك فرسايش يافته­ ناشي از فرسايش خندق­ ها محاسبه شد. نتايج نشان دادخندق­ هاي اين منطقه سالانه به طور متوسط 201/10 متر مكعب (263/43 تن) فرسايش و هدر رفت خاك داشته­ اند؛ به طوري كه اين خندق ها به طور متوسط در هر سال 7376/25 دلار (295050000 ريال) خسارت به منابع خاك وارد نموده ­اند. اين نتايج حاكي از اثر مخرب فرسايش خندقي در هدر رفت خاك، و توجه بيشتر به كنترل اين نوع فرسايش با استقرار پوشش گياهي بومي و سازگار، افزايش ضريب زبري، انحراف رواناب­ هاي ايجاد شده، و انجام پژوهش ­هاي دقيق در مناطق مختلف كشور دارد.

Gully erosion is known as one of the most important and destructive forms of land degradation, and the loss of soil throughout the world. As estimation of soil volume loss and understanding the economic costs of soil erosion are of great importance; this study has been carried out to calculate the amount of soil volume loss due to gully erosion and estimate its economic cost in Ghazeian watershed located in north of Fars province. To do so, the volume of gullies was calculated and thereafter, the mass of soil loss was determined using soil bulk density. Then, total amount of soil loss mass was determined by summation of the mass of soil loss from gullies. The results showed that an average of 201.10 m3 (263.43 ton) soil eroded and loss each year due to gullies erosion in this region, and it damaged the soil resources by an average of 7376.25 dollars (295050000 Rials) per annum. These results indicate the destructive effect of gully erosion on soil loss, and therefore, more attention is required to control this type of erosion by establishing native and consistent vegetation, increasing the roughness coefficient, diverting runoff path, and performing precise research in different regions of the country.