اَرده‌خواني و كاربردهاي آن در آيين سوگواري سيستان

Reciting Ardah-Mourning Quatrain and its Usage in Mourning Ceremonies of Sistan

آيين سوگ رسم رايجي است كه به قدمت وجود بشر در ميان هر قومي ريشه دارد و با آداب و رسوم و شعر و ترانه­ هاي خاص عجين شده ­است. مردم سيستان عمدتاً با تأسي از فرهنگ روستايي از شعر و ترانه براي حفظ و احياي آيين­ هاي سوگواري بهره وافي برده ­اند. اردَه ­خواني، روُوايي ­خواني يا رباعي­ خواني سوگ­ سروده­ اي است با آهنگي بسيار سوزناك و حُزن‌انگيز كه به صورت آوازه­ خواني­ در مراسم عزاداري در سيستان اجرا مي­شود. اين مقاله با روش كتابخانه­ اي و مصاحبه حضوري با گويشوران متعدد به بررسي ارده ­خواني و كاربردهاي آن در آيين سوگ سيستان پرداخته ­است و با معرفي ارده­خواني و رووايي­ خواني، وجه ­تسميه آن، تاريخچه، مجريان، شيوه اجرا، زمان و مكان اجرا نشان مي­دهد كه مردم سيستان بسيار پايبند به اجراي آيين سوگواري با گويش بومي خود هستند و اين مسئله در فرهنگ آنان جايگاه والايي دارد. مقايسه آن با گونه­ هاي ديگر در مناطق مختلف ايران، نقش محوري ترانه و ترنم را در اساسي­ ترين مسائل زندگي اقوام كهن ايراني نشان مي­دهد. همچنين، اين مقاله با ذكر نمونه­ هايي از رباعي­هاي سيستاني وزن، قافيه و رديف، قالب، زبان، محتوا و ويژگي­هاي ادبي آن را بررسي كرده است. استفاده از آهنگ و ترانه براي التيام دادن به لحظه­ هاي سرشار از غم­ و اندوه در بين مردم سيستان گوياي ذوق سليم و طبع لطيف اين قوم در حاشيه كوير است.

The local and indigenous ceremonies in Sistan region shows the rich and old culture of this region. Following the rural culture, people of this region have used poetry and songs sufficiently for maintaining and reviving the mourning ceremonies. Ardah-mourning or reading quatrain is a deeply sad and mournful song in the mourning ceremonies of Sistan. This study employs library study as well as some interviews with the informants to investigate Ardah-mourning and its uses in the mourning ceremonies of Sistan. The history, the performants, the performance, and the time and place show that people of Sistan use their own dialect for this cultural practice. Compared with other types, this practice takes the lyrics and the music as basic aspects of the ancient ethnic groups within Iran. moreover, the study analyzes the Sistani quatrains, its tone, rhythm, form, language, content, and literary features. It is general claimed that the songs and lyrics are devices to soothe the sadness among the people in Sistan.