كليدواژه :
آيين هاي زرتشتي , هوربابا , هيرومبا , سده , نوش آباد
چكيده فارسي :
شب نيمۀ ماه رمضان در نوش‌آباد، آييني به نام «هوربابا» برگزار مي‌شود كه در آن كودكان به در منازل اهالي ميروند و با خواندن اشعاري عاميانه، يكي از فرزندان صاحبخانه را دعا مي‌كنند و هديه ميگيرند. نمونۀ اين آيين در بسياري از مناطق و استان‌هاي ايران ازجمله تركمن‌صحرا، يزد، كرمان، سيستان، بوشهر و خوزستان بهچشم مي‌خورد. همچنين، در ميان زرتشتيان شريف‌آباد، جشن سه‌روزۀ مفصلي بهنام «هيرومبا» شامل جمع‌آوري هيزم، آتش‌افروزي و خواندن اشعار از سوي كودكان و نوجوانان بر در خانه‌هاي اهالي و دريافت هديۀ خوراكي برگزار مي‌شود. هيرومبا در نام، ساختار كلي، اشعار، محتواي تولد و بركت‌بخشي با محوريت كودكان، مشابهت چشمگيري با هوربابا دارد. آتش نيز ـ كه در جشن هيرومبا محوريت دارد ـ با توجه به مضمون شعري مشترك، گويا در هوربابا نيز معمول بوده است. بهنظر مي‌رسد آيين هوربابا ـ كه هنوز در بسياري از نقاط ايران برگزار مي‌شود ـ بازماندۀ جشن كهن هيرومبا و سده است كه اگرچه به‌مرور زمان كوچك و مهجور شده؛ اما در ساختاري اسلامي حفظ شده است. پژوهشگران هيرومبا را همان جشن سده و برگزاري آن را با خورشيد و ايزد رپيثوين مربوط و آن را كهن مي‌دانند. در اين مقاله بر اساس مطالعات ميداني و اِسنادي، ضمن معرفي آيين هوربابا و نمونه‌هاي ديگر آن در ايران، عناصر مشترك آن با آيين هيرومباي زرتشتي و ريشه‌هاي اسطوره‌اي آنها بررسي مي‌شود.
چكيده لاتين :
The midnight of Ramezan in Nooshabad brings a ritual in the name of
Horbaba, in which children are gone to the homes and pray for a child
of the homeowner through hymn, and then receive gifts. The sample
of this ritual is seen in many regions and provinces of Iran including
Turkmen desert, Yazd, Kerman, Sistan, Bushehr, and Khuzestan. On
the other side, a three-day joint celebration called Hirombā is held by
Zoroastrians in which they collect firewood, set fire, read hymns with
children and adolescents at the homes of residents, and then receive
edible gifts. Hirombā has a significant similarity with Horbaba, in
terms of the name, general structure, lyrics, content, and a blessing of
children's focus. The fire which is common in the poem of Hirombā is
also common in Horbaba. It seems that Horbaba's ritual, which is still
held in many parts of Iran, is the remnant of the ancient Hirombā and
Sadeh, and although it has become small and time-lapsed, it has been
preserved through an Islamic structure. Researchers view Hirombā the
same as Sadeh celebration. They associate the ritual with the sun and
Yazata Rapithwin. This paper, based on the field studies and
document analysis, aims to introduce Horbaba and its other examples
in Iran and focus on its common elements with Zoroastrian Hirombā
rituals and their mythical origins.
