تحليل ارتباطات در تعامل متن ديني و مخاطب

A Communication Analysis of the Interaction between the Religious Text and the Audience

رابطه متن و مخاطب و تأثيرگذاري متن در مخاطب- به‌ويژه- در فضاي متون ديني موضوع قابل توجهي از زاويه علم ارتباطات است. در ادبيات ديني اسلامي، گزاره ديني يا «حديث» - و با قدري مسامحه- «خبر واحد»، به عنوان يك واحد كلام، شناخته شده است. اما جايگاه و كاركرد يك گزاره ديني در توليد يك معرفت ديني چگونه است؟ اين كاركرد، احيانا تحت سيطره دستگاه فقهي قرار گرفته است و با تعابيري چون «حجيت»، از آن سخن رفته است. اما اين كاركرد و جايگاه، نسبت به توليد يا انتقال معرفت، قابل واكاوي است. از يك سو، به ميزان كاربرد يك گزاره ديني در طول تاريخ، حجم معارف مبتني بر آن نيز افزايش مي­يابد. از سوي ديگر، ايجاد ارتباط مستقيم بين معرفت ديني و يك گزاره ديني، منطقي نيست. اساسا - با تأكيد بر حوز‌هاي غير فقهي- هيچ يك از معارفي كه ما در قالب خبرواحد، تلقي مي­كنيم، در فضاي خلا و بدون توجه به معارف تمدني، مورد قبول واقع نمي‌شود. در رهيافتي ناظر به تحليل ميراث حديثي شيعه نيز بايد گفت كه نگاه كمي به احاديث و مبتني بر ارتباط مستقيم گزاره ديني و معرفت، الگوي كارآمدي در تحليل جايگاه اجتماعي سياسي معصوم به شمار نمي ­رود.

ext- audience relation and the impact of the former on the latter, especially in the context of religious texts, is a significant subject from communication science viewpoint. In the Islamic religious literature the religious proposition or "hadith", and with some degree of toleration a single-source narration (khabar-e vahid), have been recognized as a discourse unit. But what is the position and function of a religious proposition in producing religious knowledge? This function has probably been dominated by the jurisprudential system and has been spoken about in terms of "authoritativeness". But this function and position are to be analyzed in relation to the production or transmission of knowledge. On the one hand, in proportion to the application of a religious proposition throughout history, the volume of knowledge based thereon increases. On the other hand, it is not logical to establish a direct relationship between religious knowledge and a religious proposition. Basically, with emphasis on non-jurisprudential areas, none of the teachings that we consider to be in the form of single-source narration could be accepted in a vacuum regardless of civilization-based knowledge. In the approach to analyzing the Shi'a hadith heritage, it should also be said that a quantitative look at the hadiths based on the direct relation between the religious propositions and knowledge is not an effective model in analyzing the sociopolitical status of the Infallibles.