بازخوانيِ اجتماعيِ اسطورۀ كيومرث با تكيه بر ميدان فرهنگيِ ايران

Social rereading of Kayumars’s myth with respect to Iran’s cultural medium

اسطوره با مسائل اجتماعي رابطه ­اي تنگاتنگ دارد. بازخواني اجتماعي اين رابطه، نيازمند پشتوانه­ اي نظري است كه بتواند رابطۀ بين متن و ميدان را تبيين‌كند. رابطۀ ادبيّات و جامعه بر اساس شاخص­ هاي جامعه­ شناختيِ ميدان فرهنگي تبيين مي­شود چراكه ميدان فرهنگي، عرصۀ آفرينش ­هاي فرهنگي و از جمله آفرينش­ هاي ادبي است كه در آن نيروهاي مختلف، عامل ايجاد يك كنشِ فرهنگي مي­شوند. در اين جستار، اسطورۀ كيومرث را با تكيه بر ميدانِ فرهنگي ايران و با شيوۀ سندكاوي و تحليل محتوا بررسي كرده و نتايج زير را به‌دست‌آورده ­ايم: از آن‌جا كه داستان‌‌هاي اساطيري در شاهنامۀ فردوسي، در زمان تاريخي پرداخته شده‌ است، پرداختن به اساطير، نـوعي بازگشت هدف­مند به اسطوره است كه وجه غالبش، وجه اجتماعي آن است؛ وجود روايت‌هاي متعدّد از داستان كيومرث در ميدان فرهنگي و گـزينش خاصّ فردوسي از روايت‌ها، بيان­گر نوعي خودآگاهي اجتماعي است كه با ميدان اجتماعي ايران روزگار فردوسي ارتباط دارد؛ در سازه‌هاي متني اسطورۀ كيومرث در شاهنامه، مواردي وجود دارد كه وجه ديني، عادت‌واره‌هاي اجتماعي و تأثيرپذيري فردوسي از جريان‌هاي اجتماعي و ميدان قدرت را نشان مي‌دهد.

Myths are closely related to social issues. Social rereading of this relation necessitates a theoretical background in order to explain the relationship between the text and its medium. The relation between Literature and society is defined according to the sociological parameters of the cultural medium since this medium is the arena where all cultural creations particularly literary ones through different forces cause a cultural action to take place. Using content analysis and documentary search method, this research seeks to study Kayumars’s myth according to Persian cultural medium. The results found are as follows: Since mythological tales in Shahnameh are narrated within a historical time span, dealing with myths is considered as a kind of deliberate return to the myths whose most dominant aspect is the social one. The existence of numerous narratives of Kayumars’s tale within the cultural medium and Ferdowsi’s particular choice of these narratives is indicative of certain social consciousness which is connected to the social Persian medium of Ferdowsi’s time. In textual structures of kayumars’s myth in Shahnameh there are instances which refer to the religious aspect, social norms of the society of the time and also refer how Ferdowsi had been under the influence of social movements and central powers of his time.