رهبري آموزشي در آموزش و پرورش دوره ابتدايي

Identifying the optimal model of educational leadership in education (Case study: school principals of the first elementary school in Tehran)

پژوهش حاضر با هدف ارائه الگوي رهبري آموزش مدار در سازمان‌هاي فرهنگي با تأكيد بر مديران مدارس دوره اول ابتدايي شهر تهران انجام شده است. بدين‌منظور مبتني بر رويكرد پژوهش‌هاي تركيبي از نوع اكتشافي (كيفي و كمي)، در دو بخش كيفي (بر اساس داده‌بنياد خود ظهور) و كمي (بر پايه روش پيمايشي مقطعي) داده‌هاي مورد نياز گردآوري گرديد. در بخش كيفي جامعه آماري شامل متخصصان و خبرگان حوزه رهبري آموزشي بود كه به روش نمونه‌گيري غيراحتمالي آگاهانه از نوع هدفمند و گلوله برفي انتخاب شدند. داده‌ها با استفاده از مصاحبه‌ نيمه‌ساختاريافته گردآوري گرديد. سپس به كمك فن دلفي و بارش مغزي تكميل شد. نتايج حاصل از كدگذاري مبتني بر روش داده‌بنياد خود ظهور منجر به شناسايي 248 شاخص، 39 مؤلفه و 5 بعد اعتقادي، ساختار كار و محيط، سبك رهبري، توانايي سازماني و كاري رهبر و ويژگي‌هاي شخصي، عقلي و عاطفي رهبري گرديد. جامعه مورد بررسي در بخش كمي شامل كليه مديران مدارس دوره اول ابتدايي آموزش و پرورش شهر تهران با مدرك كارشناسي ارشد و بالاتر به تعداد 415 نفر بود. براي تعيين حجم نمونه از فرمول كوكران استفاده شد و تعداد 199 نفر تعيين و به روش تصادفي طبقه ­اي نمونه انتخاب شد. تجزيه و تحليل داده‌ها با استفاده از آزمون تحليل عاملي تأييدي نشان داد يافته­ هاي بخش كمي عيناً مؤيد بخش كيفي است. پژوهش حاضر ضمن ارائه الگوي رهبري آموزشي متشكل از ابعاد، مؤلفه ­ها و شاخص­ها براي مديران مدارس دوره اول ابتدايي شهر تهران، راهكارهايي را براي اجراي الگوي مزبور شناسايي و تدوين كرده است كه در ادامه به آنها پرداخته شده است. الگوهاي رهبري آموزشي، رويكردهاي متفاوتي به رهبري و مديريت سازمان‌هاي آموزشي دارند و يك تئوري خاص نمي­تواند رهبري و مديريت مدرسه را به‌طور كامل به تصوير بكشد. با توجه به نتايج به­ دست آمده مي‌توان گفت الگوي ارائه شده در مقايسه با ساير الگوها داراي جامعيت بيشتري است و از طرف ديگر اين الگو صرفاً متناسب با ويژگي‌ها و استلزامات دوره اول ابتدايي است. از آنجا كه مدارس ابتدايي به عنوان نهاد زيربنايي و شكل‌دهنده افراد جامعه بوده و بذر تعهد، تقوا، مسئوليت­ پذيري، خلاقيت، عشق و... در دوره ابتدايي پاشيده مي­ شود، اين دوره در واقع نيازمند رهبري تجسم­ گرا است. بنابراين به­ كارگيري و عملياتي كردن الگوي مزبور مي‌تواند به رهبري آموزشي اثربخش در دوره اول ابتدايي كمك بسزايي نمايد.

The aim of this study was to present the model of educational-oriented leadership in cultural organizations with emphasis on school principals in the first elementary school in Tehran. The research was an exploratory mixed method (qualitative and quantitative) that required the required data in the qualitative section (based on grounded theory) and quantitative (based on cross-sectional survey method). In the qualitative section, the statistical population included experts and specialists in the field of educational leadership who were selected by targeted sampling method and snowballs. Data were collected using a semi-structured interview. Then it was completed with the help of Delphi technique and brainstorming. The results of coding based on Grounded theory led to the identification of 248 indicators, 39 components and 5 dimensions including belief dimension, dimension of work and environment, dimension of leadership style, dimension of organizational and work ability of leader and dimension of personal, intellectual and emotional characteristics of leadership. The study population in a quantitative section included all school principals in the first elementary school in Tehran (415 people). The Cochran's formula was used to determine the sample size, and 199 individuals were identified and randomly selected from the sample class. Data analysis using the confirmatory factor analysis test showed that the findings of the quantitative section are exactly the same as the qualitative section. According to the obtained results, it can be said that the obtained pattern is more comprehensive than other patterns, and on the other hand, this pattern is only suitable for the characteristics and implications of the first elementary period. Therefore, applying and implementing this model can be of great help to effective educational leadership in the first elementary period school.