واكاوي نمودهاي مبارزه و پايداري در نفثةالمصدور

An Investigation of battle and resistance reflections in Nafsat al-Masdur

نفثةالمصدور، يكي از منابع مهم در نثر مصنوع و متكلّف ادب فارسي به شمار مي‌آيد. در اين اثر ادبي- تاريخي كه حوادث اواخر سلطنت جلال‌الدّين خوارزمشاه و اوايل يورش مغولان ذكر شده ­است، بارقه‌هايي از مضامين پايداري مجال بروز و ظهور يافته‌اند. در اين پژوهش تلاش شده‌‌است، از طريق بررسي لفظي و محتوايي نفثةالمصدور به اين سؤال پاسخ داده شود كه آيا مي‌توان اين اثر را از آثار حوزۀ پايداري قلمداد نمود. با تدقيق در متن و تطبيق آن با شاخصه‌هاي پايداري، جلوه‌هايي از پايداري و مبارزه مشاهده مي‌شود كه هم در لفظ و هم در معنا نمود يافته ­است. شاخص‌ترين مؤلّفه‌ها شامل موارد زير است: وطن‌دوستي، دريغ و افسوس بر گذشته، انتقاد از روزگار نا‌مساعد، انتقاد از بي‌بصيرتي حاكمان، اعتراض به نامردمي‌ها و دگرگوني ارزش‌ها. با شناسايي اين شاخصه‌ها در ژرف‌ساخت و روساخت، مي‌توان نفثةالمصدور را يكي از متون حوزۀ پايداري معرّفي كرد. نوع پژوهش در اين نوشته، بنيادي است كه با روش كتابخانه‌اي گردآوري ‌شده و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته ­است.

Nafsat al-Masdur as a major source of ornate prose in Persian literature is a literary-historical work written about the events happened at the end of Jalaluddin Kharazmshah's kingdom and the beginning of Mongols' attack. There are some aspects of resistance contents in this book. The present study tries to answer the question if we could consider this literary work in the territory of resistance literature through its textual and content analysis. By scrutinizing the text and comparing it with the features of resistance literature, we can find indicators of battle and resistance in both lexical and semantic level. The most distinctive components include the following themes: Patriotism, pity and regret for the foretime, criticizing adverse life conditions and governors' incompetence, objection against inhumanity and the transformation of moral values. By the identification of these traits in both surface and deep structure, Nafsat-al-Masdur could be discussed as a literary text in the domain of resistance literature. This fundamental research is analyzed based on library information.