تحليل كاركرد تعليمي خوشه‌هاي تصويري در مرصادالعباد

فايد چكيده

بهره‌گيري از تصوير در متون تعليمي صوفيانه عموماً يا براي تزيين است يا به‌سبب تفهيم. نجم‌الدين رازي در مرصاد‌العباد به هر دو سبب از تصويرسازي بهره برده، اما هدف اصلي او ملموس‌سازي مفاهيم عرفاني است. به اين منظور، نويسنده از شگردهاي مختلفي استفاده كرده و از جمله كوشيده است با استفاده از اضافه‌هاي تشبيهي مرتبط، خوشه‌هاي تصويري روشن و ملموسي براي تبيين مفاهيم عمدتاً پيچيدۀ عرفاني عرضه كند. دقت در اين متن تعليمي روشن مي‌سازد كه نويسنده به خوشه‌هاي تصويري خاصي گرايش داشته است. مسئلۀ اين تحقيق چرايي تكرار خوشه‌هاي تصويري خاص در مرصادالعباد و ترتيب بسامد هر‌يك از آن‌هاست. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كاركرد تعليميِ خوشه‌هاي تصويري با استفاده از تصويرسازي مبتني بر زيست‌جهان مخاطبان و تناسب مضمون و تصوير شكل گرفته است. نجم‌رازي از تصويرسازي در حوزه‌هاي زندگي روزمرۀ ايراني، حكومت، كشاورزي، سفر، آموزش و كتابت، طبيعت، داستان پيامبران و تصاوير مربوط به پرندگان، براي تسهيل آموزش مضامين عرفاني استفاده كرده است. همچنين تناسب خوشه‌هاي تصويري با موضوع، ديگر شگرد تعليمي اوست. وي از تصاوير مرتبط با «سفر» براي تبيين مضمون سلوك از تصاوير «زراعت و كشاورزي»، براي تبيين مفاهيم مرتبط با هستي‌شناسي از تصاوير مربوط با آموزش و كتابت، براي بيان مفاهيمي چون تبعيت از پير (آموزگار) و خلقت (انشاء) و از تصاوير مربوط به پرندگان و پرواز براي مضمون اسارت روح انساني و لزوم بازگشت آن استفاده كرده است. وي از اين طريق، علاوه بر توانايي ادبي، هنر خود را در امر آموزش نيز نشان داده است.

Abstract no