پديد آورندگان :
سلطانيان، كيهان دانشگاه پيام نور واحد سردشت - گروه علوم قرآن و حديث , خاكپور، رحيم دانشگاه پيام نور واحد مهاباد - گروه علوم قرآن و حديث , حاجي، حمزه دانشگاه پيام نور واحد پيرانشهر - گروه علوم قرآن و حديث
كليدواژه :
حاكم نيشابوري , مكتب حديثي حاكم , مستدرك , تساهل حاكم , اقسام حديث
چكيده فارسي :
حاكم نيشابوري در تعامل با احاديث و جرح و تعديل راويان و تعريف برخي اصطلاحات حديثي چون صحيح، حسن، شاذ، مرسل، موقوف و... تمايزاتي با ديگر محدثان دارد. او در مستدرك رواياتي را صحيح مي‌شمارد كه براساس مباني ديگر محدثان و حتي مباني خود حاكم در ساير آثارش همچون معرفه علوم الحديث صحيح نيست و به اين علت او را متساهل خوانده‌اند. در اين مقاله كه با شيوۀ توصيفي-تحليلي صورت يافته، تلاش مي‌شود اولاً آرا و نظرات حاكم دربارۀ حديث صحيح، حسن، ضعيف، موقوف، مرسل، شاذ، زيادات ثقه، نقل از اهل بدعت، نقد سند و متن روايات، جرح و تعديل بيين گردد؛ ثانياً آرا و نظرات حاكم با ديدگاه ساير محدثان مقايسه شود؛ ثالثاً ميزان پايبندي حاكم به نظرات خودش در تهيه كتاب مستدرك بررسي گردد و با ارائۀ تحليلي دربارۀ آن‌ها ميزان صحت آراي وي و اعمال آن آرا بر روايات مستدرك معلوم شود و به اين ترتيب ويژگيهاي مكتب حديثي حاكم آشكار شود. با بررسي ها و مقايسه هاي لازم معلوم شد انتساب تساهل به حاكم در تصحيح احاديث مستدرك با استناد به دلايلي چون كهولت سن، ضعف حافظه و مهلت نداشتن براي تنقيح مستدرك به خاطر فوت مقبوليت علمي ندارد و مي‌توان گفت قبل از استناد به روايات مستدرك بايد سند و متن بازبيني شوند.
چكيده لاتين :
Interacting with hadiths, authenticating and weakening of narrators, and describing some hadith terms such as ṣaḥīḥ, ḥasan, shādh, mursal, muwqūf, Hakem Nayshābūrī differs from others: He verifies some hadiths that are not authentic according to other traditionists, and even according to his own bases in his other books such as ma'rifat ‘Ulūm al-Hadith. Accordingly, he was accused of being mutasāhil (lenient in hadith). This paper, based on descriptive-analytical method, attempts to firstly reveal his opinions on hadiths of Ṣaḥīḥ, Ḥasan, Ḍa'īf, Mawqūf, Mursal, Shādh, Zīyādāt al-Thiqah, citing from a heretic narrator, report of sanad and text of narrations, Jarḥ and Ta'dīl. Secondly, it compares Hakem’s views and method to other traditionists. Thirdly, it shows how much Hakem, in his al-Mustadrak, adhered to his bases. It is intended to reveal his bases and views, as well as his own adherence to them. As such, the basic features of Hakem’s hadith school would be detected. Based on the reviews and comparisons, it can be said that it is not acceptable to ascribe tasāhul to Hakem’s method in verifying hadiths of Mustadrak, justified by some evidences including his old age, memory weakness, lack of time to edit his book. Also, it is notable that to use his hadiths in Mustadrak, one must review both sanad and text.
