تحليل جامعه‌شناختي مصرفِ سلامت (مطالعۀ مراجعان مراكز پزشكي شهر سنندج)

Sociological Analysis of Consuming Health (The Study of Clinic Costumers

يكي از عمده‌ترين پيامدهاي جامعۀ مصرفي همين كالايي‌شدن سلامت است. پيشرفت تكنولوژي‌هاي پزشكي، گسترش داروها و كالاهاي پزشكي و انواع جراحي ها و دستكاري‌ها به يكي از شيوه‌هاي شايع مراقبت از بدن و سلامت تبديل شده است. پژوهش حاضر در پي آن است كه زمينه‌ها و دلايل شكل‌گيري ميل به مصرف داروها و كالاهاي پزشكي را در بين مردم سنندج دريابد و همچنين اين مصرف چه دلالت‌ها، كاركردها و پيامدهايي را به دنبال داشته است. داده‌هاي اين پژوهش طي مصاحبه عميق با افرادي كه در سال 97 به مراكز پزشكي مراجعه نمودند، گردآوري شده است. بنابر ماهيت موضوع پژوهش، از ميان روش‌هاي كيفي، نظريه زمينه‌اي انتخاب گرديد. با استفاده از روش نمونه‌گيري هدفمند با 26 نفر از مراجعين مراكز پزشكي مصاحبه صورت گرفت تا اشباع نظري حاصل شد و در پايان داده‌هاي گردآوري‌شده در قالب 50 مقوله فرعي، 12 مقوله اصلي و يك مقوله مركزي كدگذاري و تحليل گرديد. نتايج به‌دست‌آمده نشان داد كه «انتظارات اجتماعي و هنجاري» و «چالش‌هاي مالي و فرهنگي» به عنوان زمينه تسهيل‌گر، و «بازار سلامت و زيبايي» و «مصرف‌زدگي جامعه» به عنوان شرايط مداخله‌گر عمل مي‌كنند. مصاحبه‌شوندگان در راهبردهاي خويش مصرف دارو و كالاهاي پزشكي را به مثابه ابزار دست‌يابي به «تاييد اجتماعي»، «كسب فرصت‌هاي اجتماعي»، «كانالي براي هويت‌يابي» و «پادزهر مشكلات روحي و نواقص» درك و تجربه كرده‌اند و «پزشك‌محورشدن سلامتي»، «شي‌واره‌شدن بدن»، « فردي‌شدن هويت» و «اختلالات روحي» را از مه‌ترين آثار و پيامد مصرف داروها و كالاهاي پزشكي عنوان كردند. مقوله مركزي در برگيرنده ساير مقولات پژوهش نيز «سبك زندگي سلامت‌محور» است.

In contemporary consumer society, people pay attention to their health and happiness, because any social and cultural activity and any form of self-construction is bodily oriented. Body management, in its complicated form, is completely pervasive among most of the social classes and groups. This research is about to study the contexts and reasons of people’s interests in consuming medical commodities and drugs among Sanandaj inhabitants. So the theory of consumer society is the theoretical framework of this research. The method of study is grounded theory and the data were gathered by way of individual deep interview, as a qualitative technique. Theoretical-purposeful sampling was selected to select the interviewed. The findings show that social-normative expectations and financial-cultural challenges are facilitating contexts, while commodification of health and beauty and consumerism are casual conditions of this phenomena. Gaining social approval, social opportunities and identification are the main reasons, moreover, commodification of body, individualization of identity and mental disorders are the most important consequences of this phenomena.