تحليل انتقادي روايات متعارض كشي در جرح و تعديل ابن‌عباس

عبدالله بن ‌عباس، صحابي مشهور و از سرآمدان حوزه‌هاي مختلف علوم اسلامي به‌ويژه تفسير است. نگاهي اجمالي به منابع روايي مختلف اعم از تفسير، تاريخ، لغت و... نشان‌دهندۀ كثرت روايات وي است. اين مقاله با به‌كارگيري روش كتابخانه‌اي، جمع‌آوري، تجزيه و تحليل داده‌ها، ضمن بيان ديدگاه‌هاي رجاليان دربارۀ ابن‌عباس، در صدد تحليل روايات متعارض رجاليان شيعه در اين ‌باره‌ است. در كتاب‌هاي رجالي اهل سنت، به‌تفصيل و در منابع رجالي شيعه، به‌اجمال دربارۀ وي سخن گفته‌اند. اگرچه رجاليان اهل سنت، همگي بر مدح و توثيق ابن‌عباس تأكيد كرده‌اند، در منابع شيعي به‌دليل روايات متعارضي كه نخستين بار كشي آورده، بحث‌هايي جدي درگرفته است. تحليل انتقادي پنج روايتي كه كشي در جرح ابن‌عباس نقل كرده، نشان مي‌دهد كه سند آن‌ها به‌دليل ضعف، اتهام و مجهول‌بودن برخي راويان، و متن آن به دلايلي از جمله ناسازگاري با واقعيت، تزلزل و جعل، غيرقابل اعتماد است. بر مبناي روايات كشي و برخي منابع تاريخي، عده‌اي با استناد به دلايلي از جمله، خطاب نامۀ 41 نهج‌البلاغه، گزارش‌هاي تاريخي و... مدعي سرقت ابن‌عباس از بيت‌المال بصره شده‌اند كه اين ادعا به‌دليل تناقض گزارش‌هاي مدعيان، صراحت حضرت علي(ع) در نام بردن از كارگزاران، بررسي حيات تاريخي ابن‌عباس و موضع او نسبت به ائمه(ع) و... قابل رد است.