مقايسه تحليلي آراء دو شارح نهج‌البلاغه (ابن‌ابي‌الحديد و ابن‌ميثم) درباره خطبه شقشقيه

ابن‌ابي‌الحديد و ابن‌هيثم، دو شرح از معروف‌ترين شروح نهج‌البلاغه را در قرن هفتم هجري نوشته‌اند؛ دو نويسنده­ اي كه فارغ از گرايش مذهبي متفاوت، اهل تسامح و بردباري بوده ­اند. در اين تحقيق با روش توصيفي ـ تحليلي، آرا، نظريات و ديدگاه‌هاي اين دو شارح را درباره يكي از مهم‌ترين و حساس­ترين خطبه­ هاي نهج ­البلاغه بررسي و تجزيه و تحليل مي ­كنيم. بر اساس يافته ­هاي اين پژوهش، هر دو نويسنده به فكر ايجاد انس و الفت در بين مذاهب مختلف اسلامي بوده­ و از امور تفرقه­ انگيز احتراز داشته ­اند. نمود عملي اين انديشه و حسِ پاك در دو شرح، متفاوت جلوه ­گر شده است؛ بدين معنا كه ابن‌ميثم بحراني براي رسيدن به اين هدف، از ذكر بسياري از اخبار و گزارش­هاي تاريخي كه آن‌ها را باعث درگيري و تفرقه بين مسلمانان مي­ داند، صرف‌نظر مي‌كند و مطالبش با لحني مسالمت ­آميز است؛ ولي ابن‌ابي‌الحديد به نسبت اخبار تاريخي بيش‌تري را در شرحش آورده و البته در بررسي و تحليل گزارش‌هاي تاريخي، احساسات مذهبي هم شيعيان و هم اهل‌سنت را رعايت كرده است. وي آن‌چه را كه باعث مذمت خلفا در كلام امام شده، بيش‌تر ذكر كرده، ولي درصدد توجيه و تأويل اقدامات خلفا برآمده است.