سير فلسفي ـ تاريخي معادلهاي واژه «هوله» ارسطويي

The Philosophical-Historical Development of the Equivalents of Aristotle’s Hyle

در اين مقاله معادلهاي واژة هوله (ὕλη) ارسطويي بلحاظ ريشه‌شناسي و مفهومي در ترجمه‌هاي لاتين، عربي و فارسي مورد بحث و بررسي قرار گرفته و ارتباط اين مفهوم با مفهوم «مادر» و جنس مادينه در زبان فارسي قديم نشان داده شده است. بنظر مي رسد مترجمان نخستين حكمت يونان، بدليل ارتباطات مفهومي هوله با مفهوم مادر در نوشته‌هاي افلاطون و ارسطو، واژه‌يي را معادل هوله قرار داده‌اند كه مشتق از معناي مادر و جنس مؤنث مي باشد. اين موضوع از اين جهت اهميت خاص دارد كه مفهوم «مادّۀ» فلسفي كه از انديشۀ ارسطو نشئت گرفته و امروزه رايج است و همچنين در علوم تجربي نقش مهمي دارد، بلحاظ سير تاريخي و فلسفي ريشه در مفهوم مادر و جنس مؤنث دارد و همين موجب شده كه مترجمان نخستين آثار يوناني كه در جستجوي معادلي براي هولة يوناني بوده‌اند، ويژگي ارتباط هوله با جنس مؤنث و مادر را لحاظ كرده و از آن اصطلاحي ساخته‌اند كه بتواند معناي هوله يوناني را منتقل سازد. اين سخن به اين معنا نيست كه هوله نشان‌دهندۀ اينست كه در فلسفۀ ارسطو، همانند برخي باورهاي اسطوره‌يي، جهان حاصل آميزش نر و ماده است بلكه از اين جهت معنا مي‌يابد كه در ميان يونانيان قديم، از جمله ارسطو و افلاطون، جنس مؤنث در تولد انسان و حيوان بعنوان پذيرندة صورت معرفي شده است.

In this paper, the authors examine and discuss the different equivalents of the Aristotelean term of hyle in Latin, Arabic, and Persianin terms of their etymological and conceptual features. Moreover, they try to reveal the relationship between this concept and the concept of mother and female gender in Old Persian. It seems that the early translators of Greek philosophy, because of the conceptual relationships between hyle and mother in the writings of Plato and Aristotle, chose some equivalents for hyle which derived from the meanings of mother and female gender. This is particularly important because the concept of philosophical matter which is rooted in Aristotle’s philosophy and is commonly used today, especially in empirical sciences, is rooted in the concepts of mother and female gender in terms of its historical and philosophical background. This has prompted the early translators of Greek philosophy who were looking for near equivalents for the Greek hyle to consider this relationship and create terms which could transfer the meaning of this word correctly. However, this does not mean that in Aristotle’s philosophy, similar to some mythological beliefs, hyle indicates that the world is the offspring of the intimacy of male and female elements. Rather, it means that among ancient Greeks, including Aristotle and Plato, the female gender has been introduced as the receptacle of form in the birth of human beings and animals.