مناظره امام صادق(ع) با زنديق مصري هنگام طواف (1)

در كتب روايي شيعه، مناظره هاي فراواني از پيامبرخدا(ص)  و امامان معصـوم:  با مخالفيـن گزارش شده است كه از جمله آنها، مناظره امام صادق(ع) با زنديق مصري، به نام «عبدالملك» و با كنيه «ابوعبدالله» است. امام(ع) بخشي از اين مناظره را در حين طواف و بخشي از آن را بعد از طواف انجام داده است. امام صادق(ع)  در اين مناظره، از هر سه شيوه دعوت (حكمت، موعظه حسنه و جدال احسن)،  كه خداي متعال در آيه 125 سوره نحل، پيامبر(ص) را به آن فرمان داده، استفاده كرده است. امام(ع) مناظره با زنديق را، با شيوه جدال احسن، با پرسش از نام و كنيه وي آغاز مي كند و از اين طريق، او را غافل گير كرده، در مخمصه و تنگنايي شديد قرار مي‌دهد؛ به طوري كه او در برابر حضرت، راهي جز سكوت نمي يابد. جدال در اصطلاح علم منطق آن است كه انسان به هدف ملزم و خاموش ساختنِ طرفِ مقابل، از مسلّمات عليه او بهره‌برداري كند. يكي از مسلّمات و مشهورات نزد عموم آن است كه هركس از باب مثال، نام عبدالله يا عبد الملك را براي خود برگزيده است، به حسب عادت جامعه، به معناي آن نيز متصف خواهد بود؛ مگر آنكه اين نام را براي فريب افكار عمومي بر خود نهاده باشد. اين نوشتار به بررسي و تحليل مرحله اول مناظره؛ يعني جدال احسن امام(ع) با زنديق مصري پرداخته و از طريق قاعده دلالت الفاظ بر معاني و تنبّه به مرتكزات ذهني،  آن را تبيين كرده است.