بررسي امكان تربيت ديني بر مبناي نظريه عقلانيت وحياني با تكيه بر نظريات علامه جوادي آملي

بيشتر پژوهش‌هاي انجام‌شده در بيست سال اخير در حوزۀ تعليم و تربيت، در سنت فلسفۀ تحليلي صورت گرفته و مهم‌ترين بحث چالش‌برانگيز، نفي معناداري و امكان تربيت ديني بوده است. فيلسوفان تحليلي تربيت، مانند هرست و پيترز، بر تعليم و تربيت آزاد تأكيد مي‌كنند و تربيت ديني را به اين دليل ناممكن مي‌شمارند كه فاقد ويژگي‌هاي قابل‌ارزيابي بودن، تعميم‌پذيري و انتقال‌پذيري است. نگرش آن‌ها نسبت به تربيت، برگرفته از رويكردي است كه نسبت به صور دانش دارند؛ بنا براين رويكرد، امر دانشي، امري است كه اصول آن درون‌نظريه‌اي است و اعتبار آن منتزع از عملكرد است، نه امري بيرون از آن. ادعاي آن‌ها در رد تربيت ديني، به جايگاه شناختي نامتعين دين، ماهيت علمي تربيت و فقدان عقلانيت در تربيت ديني بازمي‌گردد. در اين پژوهش، نظريۀ عقلانيت وحياني به عنوان مبناي نظري، عهده‌دار پاسخ‌گويي به اشكالات يادشده است. يافته‌هاي پژوهش نشان مي‌دهد كه تربيت و دين به دليل برخورداري از موضوع و غايت مشترك، سازندۀ تركيب مفهومي معناداري هستند. همچنين از خلال اثبات علم ديني و ترسيم حدود و ثغور عقلانيت، تربيت ديني قابل‌اثبات است. عقلانيت ديني با نفي تلقي تصريحي يا قانع‌كننده از غايت تربيت، معيار ارزشمندي و سعادت را عقل مستند به وحي معرفي مي‌كند، نه بناي عقلا و نه كارايي موجه؛ همچنين اتهام فقدان عقلانيت در تربيت ديني كه منجر به شيوۀ تلقيني و نه تربيتي مي‌شود، با پرداختن به معناي ايمانيِ تلقين، برطرف مي‌شود. در اين پژوهش، ساختمان عقلي انسان با ابتنا به دو وجه خودفرماني و غيرخودفرماني شناخته مي‌شود كه وجه اول با همراهي اراده و وجه دوم با اخذ اعتبار از وحي فعاليت مي‌كند.