تحليل نشانه‌شناختي رابطۀ انسان و خدا در روح الارواح سمعاني

روح‌‌الارواح از آثار مهم قرن ششم هجري است كه به شرح اسماء‌الله اختصاص دارد. ارتباط انسان و خدا از موضوعات محوري كتاب است. در اين مقاله بر اساس روش تحليلي ـ توصيفي نشانه‌‌شناسي ساختارگرا، به بررسي رابطۀ انسان و خدا در متن روح‌الارواح سمعاني پرداخته‌‌ شده است. در بررسي متن، به ‌دنبال يافتن آن دسته از عناصر ژرف‌ساختي بوديم كه در موضوع ارتباط انسان و خدا، نظام‌‌هاي نشانه‌‌اي متن را پديد آورده است. اين عناصر كليدي در ساختار تقابل‌‌هاي متن، به‌ عنوان عوامل اصلي نظام‌ساز شناخته مي‌شوند. براي رسيدن به اين هدف، از روش لوي استروس بهره برديم كه بر اساس تحليل تقابل‌‌هاي دوگانه به بررسي روابط نشانه‌‌ها مي‌‌پردازد. با بررسي روابط نشانه‌هاي متن، نشان داديم كه در دايرۀ نشانه‌‌هاي قطب خدا، تقابل جلال و جمال؛ قهر و لطف، شبكه‌‌اي از تقابل‌‌ها را به وجود آورده است كه با تقابل مثبت و منفي شأن و قدر و مرتبۀ آدمي در نشانه‌‌هاي قطب انسان، مرتبط است. متن از راه تركيب عناصر متضاد و تلفيق ويژۀ خود به حل تضادها و تقابل‌‌ها مي‌‌پردازد. در نهايت راهي كه متن براي حلّ تضادّ‌‌هاي رابطۀ انسان و خدا ارائه مي‌‌دهد، نفي يك طرف رابطه‌ (قطب انسان) است كه با شبكه شانه‌‌هاي جلالي و نظام كلامي متن روح‌الارواح ارتباط پيدا مي‌‌كند.