مراودات بينافرهنگي: صورتبندي مفهوم «سخنوري» در ايرانِ سده‌هاي ميانه و مصر باستان(با تكيه بر دو كتاب آموزه‌هاي پتاح حوتپ و قابوس نامه)

interreligious Relations: Formulation of the Concept of "Spookiness" in Middle Ages and Ancient Egypt in Iran (Relying on the two books of the teachings Ptah-hutep & Qabusnama)

پژوهش حاضر، بر آن است تا نشان دهد كه براي تدوين اصول بلاغت و سخنوري در جهان اسلام، بايد به منابعي جز منابع رسمي بلاغت مراجعه كرد. يكي از اين منابع، مجموعه متوني است كه به«ادبيات حكمي» يا «اندرزنامه»­ها شهرت دارد. برخي از متون متعلق به اين ژانر ، حاوي اصولِ بنيادينِ «بلاغتي» است كه بيش از هر چيز خاصِ موقعيت­هاي گفتاري و شفاهي است. در مقاله­ي حاضر، از طريق مقايسه­ي كهن­ترين رساله­ي بلاغي موجود، يعني رساله­ي آموزه­هاي پتاح­حوتپ، و برخي فصول قابوس­نامه به مثابه­ي نخستين اندرزنامه­ي فارسي كه فصول مستقلي را در باب سخنوري در خود جاي داده است، تلاش مي­شود اصول بلاغت شفاهي و گفتار-محور تدوين گردد. اين اصول عبارت­اند از: 1- خاموش ماندن 2- سخن گفتن در زمان مناسب 3- عدم افراط در كاربرد واژگان پرشور و عاطفي 4- سليس سخن گفتن همراه با تامل فراوان 5- يكي بودن دل و زبان، يا بيانِ حقيقت. بررسي اين اصول، گذشته از نشان دادن تفاوت­هاي بنيادين ميان بلاغت گفتار-محور و نوشتار-محور، نشان­دهنده­ي استقلال بلاغت ايراني از سنت فن خطابه­ي يونان و روم باستان نيز هست و همچنين مي­تواند در جهت تدوين اصول بلاغت ايراني – اعم از شفاهي و مكتوب، و مستقل از اصولي كه در درسنامه­هاي بلاغيِ تاليف شده به زبان عربي يافت مي­شود- نيز راه­گشا باشد.

This article attempts to prove that the rhetorical principles in muslim world should be compiled according to sources other than official rhetorical textbooks. One of these sources is Andarznama, which contains the main rhetotical principles of oral situations. In this article, we attempt to compile the speech-based rhetorical principles through comparing two treatises: Ptah-hutep maxims, as the first extant rhetorical treatise, and Qabusnama as the first Persian Andarznama which contains separate chapters on rhetoric and oratory. These principles are: 1- keeping silent 2- speaking in appropriate time 3- not overusing emotional words 4- speaking fluently and reflectively 5-always speaking the truth. Examining these principles shows not only the fundamental differences between text-based and speech-based rhetoric, but also proves the independence of Persian rhetoric from the greco-roman rhetorical tradition.