بررسي و تحليل رهيافت دوگانه علامه طباطبائي در ادراك حسي

يكي از نو آوري‌هاي ممتاز علامه طباطبايي، ارجاع همه گونه‍هاي علم حصولي به علم حضوري است. اين ايده مبيّن آن است كه انسان پيش از هر گونه ادراك ذهني و مفهومي، نخست با علم حضوري، واقعيت و هستي اشياء را درك مي‍كند. آنچه در اين زمينه در خور تأمل است، بيان دوگانه علامه در ادراك حسي است. وي در اين ادراك، واقعيت معلوم به علم حضوري را گاهي صورت مادي منطبع در اعضا و گاهي آن را صورت مثالي مستقر در عالم مثال مي‍داند. در اين نوشتار پس از تبيين هر دو ديدگاه، نشان داده مي‍شود كه اين ديدگاه‌ها اگرچه متمايز هستند، اما متعارض نيستند و هر كدام از آنها ناظر به مرحله متفاوتي از هستي انسان است. در واقع از منظر علامه معيار تحقق ادراك حسي، صورت مثالي محسوسات است كه نفس در مراحل ابتدايي، توانايي انشاء اين صور را ندارد و آنها را در مثال منفصل شهود مي‍كند. ولي در مراحل بعد، خودش اين صور را در مثال متصل ايجاد مي‍كند. واژگان كليدي: ادراك حسي، ارجاع علم حصولي به علم حضوري، صورت مماثل، جوهر مثالي.