معيارهاي مؤثر در سنجش پايداري اجتماعي مسكن

از نزديك به سه دهۀ پيش توسعۀ پايدار در ابتدا با محوريت محيط زيست، سپس به همراهي اقتصاد، و درنهايت با افزوده شدن بعد اجتماعي در همۀ تصميم گيري ها به ويژه طراحي معماري و شهرسازي وارد شده است. بي توجهي به مباحث اجتماعي مي تواند موجب ناپايداري در عرصه هاي متفاوت گردد. هدف در اين پژوهش يافتن معيارهاي مؤثر بر ارتقاي پايداري اجتماعي در مسكن است. در ابتدا، به وسيلۀ مطالعات كتابخانه اي، اطلاعات در حوزه هاي شهرسازي، معماري، و بافت هاي مسكوني جمع آوري و سپس به منظور اعتبارسنجي معيارها از روش دلفي بهره گرفته شد. در مرحلۀ اول، پرسش نامه هايي به تعدادي از متخصصان و خبرگان حوزۀ معماري مسكن و شهرسازي در دانشگاه هاي مختلف ارسال شد. سپس با دريافت پاسخ ها و تحليل آن ها، بازخوردهاي مرحلۀ اول در اختيار متخصصان قرار گرفت و درنهايت، با ويرايش دوباره و تحليل نهايي، 44 معيار تأثيرگذار به دست آمد. بر اساس نتايج پژوهش، معيارهاي استخراج شده در پنج مؤلفۀ «اقتصادي»، «زيست محيطي»، «كاربري و زيرساخت اجتماعي»، «زندگي اجتماعي و فرهنگي»، و «مطلوبيت كالبدي» طبقه بندي گرديد. در ادامه، بر اساس سيستم ارزش گذاري طيف ليكرت و تحليل در نرم افزارهاي آماري، اهميت و رده بندي معيارها در پايداري اجتماعي سنجيده شد. يافته ها نشان دادند كه مؤلفۀ مطلوبيت كالبدي و زندگي اجتماعي و فرهنگي به ترتيب مهم ترين حوزه ها در ارتقاي پايداري اجتماعي هستند. همچنين معيارهاي «امنيت اجتماعي»، «مشاركت اجتماعي»، و «تعاملات اجتماعي/ سرمايۀ اجتماعي» از مؤلفۀ زندگي اجتماعي و فرهنگي به ترتيب با عنوان تأثيرگذارترين معيارها و پس از آن ها، معيارهاي «همه شمولي (كم توان  ناتوان)»، «پياده محوري/ دوچرخه محوري»، و «تنوع فضايي و سرزندگي» از مؤلفه هاي مطلوبيت كالبدي به ترتيب جزء مهم ترين معيارها در ارتقاي پايداري اجتماعي از نظر متخصصان برگزيده شدند. بر اساس يافته ها، امنيت اجتماعي يكي از تأثيرگذارترين معيارها است و در سايۀ امنيت اجتماعي معيارهايي مثل مشاركت اجتماعي و تعاملات اجتماعي/ سرمايۀ اجتماعي نيز از سوي ساكنان محلات مسكوني به وقوع مي پيوندد كه همگي در بالا رفتن پايداري اجتماعي نقش مهمي دارند. از طرفي ديگر، در حوزۀ كالبدي، رعايت اصولي براي طراحي فراگير و همه شمول زمينه ساز حضور سازنده و پررنگ اقشار با رده هاي مختلف سني و حركتي متفاوت در اجتماع است. در راستاي همين نگاه پياده محوري و دوچرخه محوري موجب ارتقاي پايداري اجتماعي و پايداري زيست محيطي در واحدهاي همسايگي مي شود. همچنين طراحي عرصه هاي عمومي، با هدف تنوع كالبدي در عين آسيب نرساندن به شاكلۀ كلي فضا، نقش ويژه اي در بهبود سرزندگي ساكنان و در نگاه كلي تر در ارتقاي پايداري اجتماعي دارد.