طيف‌بندي و ريشه‌هاي عملكردي الگوهاي هندسي در آرايه‌هاي تزييني خانه‌هاي قاجار دزفول به روش ويكور

نقش هندسه در معماري ايران پيشينه اي طولاني دارد، يكي از كاربردهاي آن استفاده در آرايه هاي تزييني بوده است. همچنين دزفول واقع در شمال خوزستان نمونه اي از شهرهاي با آرايه هاي ارزشمند است كه عمدۀ آن ها از نوع آجري هستند. آرايه ها در قسمت هاي مختلف به كار رفته و به منزلۀ پوستۀ جانبي تنوع در معماري ايجاد كرده اند. اين تنوع معياري با اهميت، قابل مشاهده، و دليلي بر ارزشمندي خانه هاي دزفول است. از سوي ديگر، با اهميت بودن آرايه هاي تزييني، عاملي تأثيرگذار جهت بررسي اصل و بنيان آن ها است. هدف در اين مقاله مستندسازي الگوهاي هندسي در تزيينات خانه هاي دزفول و زمينه هاي مختلف ايجاد آن در معماري است و ضمن آن به سؤال طرح شده در پژوهش پاسخ داده مي شود. روش تحقيق تركيبي از روش هاي پيمايشي و تفسيري  تاريخي است و اطلاعات از طريق مطالعات كتابخانه اي و مشاهدات شخصي گرد آمده است. آزمون تحقيق مبتني بر روش تحليلي ويكور است كه علاوه بر تكميل ادبيات تحقيق، براي تنظيم مدل جديد نيز به كار رفته است. جامعۀ نمونه از همۀ خانه هاي ثبت شدۀ دورۀ قاجار انتخاب و به روش آنتروپي  شانون وزن دهي شده اند. پس از آن تحليل اطلاعات به دست آمده از جامعۀ نمونه به كمك نرم افزارهاي آماري و به روش ويكور صورت گرفته است. در پايان با استنتاج منطقي چنين برداشت مي شود كه آرايه هاي تزييني در خانه هاي دزفول متنوع هستند و علاوه بر زيبايي، كاركردهايي چون عبورومرور آسان براي عابران بيرون از خانه، ايجاد سطح بيشتر در طبقات بالايي، محرميت فضايي در خانه، تهويۀ هوا، ايجاد سايه بر جداره ها و دفع حرارت به كمك آن، جلوگيري از ريزش باران بر خوون ها، تنوع در رنگ و نوع تزيين، و سلسله مراتب در تغييرات فرمي (تنوع در فرم) را دارند. همچنين براي سنجش تزيينات مي توان از معيارهاي نوع تزيين، نسبت تزيين به جداره، تناسبات، روابط و چيدمان در تزيينات، و الگوهاي هندسي بهره مند شد.