مطالعۀ تطبيقي تفاوت ادراك عدالت در فضاهاي جغرافيايي متفاوت در محلات برخوردار و غيربرخوردار شهر تهران نمونۀ مطالعاتي: محلۀ الهيه و شهرك ولي‌عصر

شهر تهران، پايتخت ايران، از دهه هاي گذشته دچار نوعي نابرابري در نظام توزيع خدمات و جدايي گزيني اقشار و طبقات مختلف اقتصادي شده است. بر اين اساس ساكنان شمال تهران عمدتاً پردرآمد هستند و دسترسي بيشتري به بسياري از خدمات و تجهيزات شهري دارند. اين در حالي است كه ساكنان جنوب تهران عمدتاً درآمد كمتري دارند و از نظر دسترسي به خدمات نيز محروم تر محسوب مي شوند. اين نابرابري و نظام دوقطبي در قيمت زمين هاي شمال و جنوب تهران نيز قابل مقايسه است. بااين حال به نظر نمي رسد كه تفاوت شاخص هاي عيني نظير خدمات، فضاي سبز، و درآمد بيشتر منجر به تفاوت در شاخص هاي ذهني شده باشد. به بيان ديگر فرضيۀ اين مقاله اين است كه «ساكنان محلات برخوردار شهر تهران از نظر ذهني بيشتر از ساكنان محلات كمتر برخوردار احساس عدالت نمي كنند». بنا بر اين مطالعۀ حاضر بيشتر متوجه سنجش ادراك ذهني شهروندان تهراني از عدالت است. به منظور اثبات اين فرضيه، در اين مقاله در ابتدا، با استناد به مباني نظري و پيمايش هاي انجام شده، مفهوم و معيارهاي مورد ادراك شهروندان تهراني از عدالت تبيين مي شود و سپس پاسخ اين پرسش پيگيري مي شود: از نظر شهروندان ساكن در مناطق مختلف تهران شاخص هاي عدالت در شهر تهران به ترتيب چيستند؟ به بيان ديگر، هدف اين تحقيق، تبيين ديدگاه شهروندان ساكن در شهر تهران در خصوص وضعيت شاخص هاي عدالت است. بر اساس مطالعات، شهروندان تهراني عدالت را از طريق چهار معيار كاهش فاصلۀ فقير و غني، كمك دولت به فقرا، اجراي قانون، و نبود فساد مي سنجند. بر اين مبنا، در مقالۀ حاضر، با استناد به پيمايش هاي انجام شده، اين معيارها در دو محلۀ الهيه و شهرك ولي عصر بررسي مي شود. بررسي نشان مي دهد كه اين دو محله از نظر برخورداري از خدمات شهري، قيمت زمين، و شاخص هاي عيني تفاوت محسوس و معناداري دارند. محلۀ الهيه وضعيت به مراتب مطلوب تري از شهرك ولي عصر دارد. بااين حال، از نظر ادراك عدالت، تفاوت معناداري ميان دو منطقه نيست؛ به بيان ديگر حتي در محله اي، با امكانات فيزيكي زياد، احساس عدالت بيشتر از مناطق كمتر برخوردار نيست، همچنين شهروندان ساكن شهر تهران (در هر دو محلۀ مورد بررسي) از وضعيت همۀ معيارهاي اين پيمايش ناراضي هستند. بيشترين ميزان نارضايتي از معيار فاصلۀ فقير و غني در شهر تهران است. سطح رضايت از هر يك از معيارها در دو محلۀ يادشده عموماً بين نسبتاً مخالف و كاملاً مخالف است. درنهايت نتيجه گيري مي شود كه براي ارتقاي احساس عدالت در ميان شهروندان راهكارهاي كالبدي صرف و اتكا به افزايش خدمات شهري نتوانسته پاسخ گو باشد.