تبيين سياست گذاري فضاي مجازي در جمهوري اسلامي ايران (الزامات و اصلاح، در چارچوب اهداف مورد نظر در اسناد بالادستي)

Clarification of Cyberspace Policymaking in the Islamic Republic of Iran (Requirements and modifications, within the scope of the objectives in the upstream documents)

نوشتار حاضر با طرح اين سوال اصلي كه سياست گذاري فضاي مجازي در ايران را چگونه مي­‌توان در مسير تحقق بيشتر اهداف مورد نظر در اسناد بالادستي كشور، اصلاح كرد؟ در صدد واكاوي سياست گذاري فضاي مجازي در جمهوري اسلامي ايران بر آمده است. بررسي حاكي از آن است، سياست گذاري­‌هاي كلان صورت گرفته در اين خصوص، هم ماهيت سلبي داشته و هم ايجابي. در اين ميان، سياست گذاري­هاي سلبي با سازوكارهايي چون، برنامه‌­ريزي بازدارنده در حوزه قانون گذاري، پالايش فضاي ‌مجازي (مشتمل بر مسدودسازي و فيلترينگ) و سياست گذاري­‌هاي ايجابي با سازوكارهايي از قبيل، توليد و مديريت محتوا، افزايش سواد رسانه‌­اي و امن ‌سازي فضاي مجازي مبتني بر بومي ‌سازي در كشور اجرايي شده­‌اند. امّا با اين وجود، محقق نشدن مطلوب «شبكه ملي اطلاعات» به عنوان زيرساخت ارتباطي فضاي مجازي كشور، عدم توفيق در توليد محتواي مناسب داخلي و افزايش سواد رسانه­‌اي در كشور كه همگي از سازوكارهاي اعمال سياست گذاري‌­هاي ايجابي در كشور مي­‌باشند، در كنار عدم جامعيت و نقصان قوانين طرح‌­ريزي شده در حوزه فضاي مجازي و شكست پروژه فيلترينگ به سبب ناكارآمدي ابزارهاي مسدودسازي و فيلترينگ، حكايت از ناكارآمدي سياست گذاري‌­ها و عدم وجود برنامه­‌اي راهبردي، اصولي و فني در مديريت و كنترل درازمدت فضاي مجازي در كشور دارد و ضرورت اصلاح سياست گذاري فضاي مجازي در ايران در مسير تحقق بيشتر اهداف مورد نظر در اسناد بالادستي كشور را به تصوير مي‌­كشد كه اين امر نيازمند تغيير موازنه موجود از نگاه سلبي و بالا به پايين به نگاه ايجابي و پايين به بالاست.

This article addresses the main question of how cyberspace policymaking in Iran can be modified in order to achieve the desired goals in the country's upstream documents. So, the intention is to analyze cyberspace policymaking in the Islamic Republic of Iran. The study suggests that the major policy-making in this regard is both positive and negative. In the meantime, negative policies with mechanisms such as, deterrent planning in the field of legislation, clearing of virtual space (including blocking and filtering) and positive policies with mechanisms such as production and content management, increased Media literacy and immunization based on localization have been implemented in the country. However, the desperate failure of building a National Information Network as the communication infrastructure of the country's cyberspace, the failure to produce appropriate internal content and the increase of media literacy in the country which are all mechanisms for implementing positive policymaking in the country, in addition to the inadequacy of the rules set out in the field of cyberspace and the failure of the filtering project due to the inefficiency of blocking and filtering tools, we witness an inefficiency in policy making and the lack of strategic, principled and technical planning and management. There is a need for a long-term control of cyber space in the country and to reform the cyber space policy in IRA on the way to achieving most of the goals outlined in the country's upstream documents; this requires changing the existing balance from a negative and a directive perspective to a positive and bottom-up perspective.