پديد آورندگان :
سعيد انواري دانشگاه علامه طباطبائي - گروه فلسفه , شهگلي, اميرحسين پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي
كليدواژه :
ابن‌سينا و سهروردي , عناصر اربعه و اسطقس , كيفيت‌هاي محسوس , طبيعيات و آتش
چكيده فارسي :
نظرية غالب در مورد تعداد عناصر بسيط اوليه (اسطقسات) در طبيعيات قديم، متعلق به مشائيان است كه تعداد آنها را چهار عدد دانسته‌اند. ايشان سه دليل در اثبات نظرية خود بيان كرده‌اند كه عبارت‌اند از: 1. استدلال از طريق جايگاه طبيعي اجسام و ميل طبيعي آنها بر اساس كيفيت‌هاي سنگيني و سبكي؛ 2. استدلال از طريق كيفيت‌هاي ملموس اصليِ مشترك ميان اجسام(گرمي، سردي، خشكي و تري)؛ 3. استدلال از طريق تركيب و تحليل. ايشان سپس مصاديق عناصر اربعه(خاك، آب، هوا و آتش) را به نحو استقرايي تعيين كرده‌اند. ابوريحان بيروني و سهروردي با اين نظريه مخالفت كرده و آتش را عنصر مستقلي به شمار نياورده‌اند و آن را همان هواي داغ دانسته‌اند. سهروردي با تغيير ملاك تقسيم‌بندي اجسام بسيط اوليه، آنها را بر اساس كيفيت‌هاي مبصر و ميزان عبور نور از آنها دسته‌بندي كرده و تعداد عناصر را سه عدد(حاجز، مقتصد و لطيف) دانسته است. در اين مقاله دلايل مشائيان و اشكالات سهروردي در مورد عناصر اربعه مورد نقد و بررسي قرارگرفته و نشان داده شده است كه دليل مخالفت سهروردي با عنصر دانستن آتش در طبيعيات و تغيير ملاك تقسيم‌بندي عناصر بسيط اوليه توسط وي، از نظام خاص الهياتي وي ناشي شده است و او درنهايت، نظام طبيعياتي كامل و مستقلي بر اساس نظريات خود بنا نكرده است.
چكيده لاتين :
The leading theory regarding the number of basic elements in classical natural sciences is formulated in the peripatetic school of philosophy, which assumes four basic elements to exist. They propose three possible explanations in support of this theory: First, reasoning based on the position of objects in nature and their natural inclinations, taking into view the qualities of being light or heavy. Second, reasoning by considering fundamental sensible qualities all objects share (hotness, coldness, wetness, dryness). Third, reasoning by dint of composition and analysis. Then, instances of the four classical elements (earth, water, air, and fire) were determined through an inductive method of reasoning. Abou Reihan al-Biruoni and Suhrawardi were critical of this theory and refused to accept fire as a basic element, calling it hot air. Hence, by modifying the criteria behind the classification of basic elements, Suhrawardi categorized them according to their visual qualities and, therefore, reduced the number of elements to three: opaque (Hajez), translucent (Moghtased) and subtle (Latif). In this paper, the arguments deployed by the philosophers of the peripatetic school and constitutive of Suhrawardi's criticism about the four elements was investigated and it was revealed that Suhrawardi's motive in this new method of categorization, in which fire was removed from among basic elements, was more metaphysical, and did not, in fact, abide by the rules of natural sciences.
