اثر بارش و ليتولوژي در هيدروشيمي چشمه هاي كارستي استان خراسان شمالي

آبخوان‌هاي كارستي به‌عنوان مهم‌ترين منبع آب شرب و كشاورزي در مناطق خشك و نيمه‌خشك محسوب مي شود. شناخت رفتار هيدروژئولوژيكي اين چشمه ها و رديابي كيفي اين منابع آبي، اولين مرحله در جهت مديريت بهتر آنها مي باشد. در منطقه مورد مطالعه واقع در استان خراسان شمالي، رخنمون گسترده اي از آهك هاي كارستي سازند تيرگان وجود دارد. در اين منطقه تعداد معدودي چشمه كارستي با دبي بين 50 تا 500 ليتربرثانيه وجود دارد. منطقه تغذيه اين چشمه ها از لحاظ ارتفاع، اندازه حوضه آبگير، ضخامت اپي كارست و درجه كارستي شدن متفاوت مي باشند. در اين مطالعه سري زماني و تغييرات مكاني هيدروژئوشيميايي در 5 چشمه ارناوه، رزقانه، اسطرخي، قردانلو و سراني و سه ايستگاه بارش و همچنين تاثير بارش و ليتولوژي بر شيمي آب چشمه هاي كارستي براي يك دوره يك‌ساله بررسي شده است. تركيب بارش ها داراي رخساره Ca-SO4-Cl و Ca-HCO3 بوده كه اين تركيب توسط فرآيند انحلال در طول جريان آب زيرزميني به آبخوان كارستي تغيير كرده و Ca-Mg-HCO3 شده است. قسمت عمده تغذيه در اثر بارش هاي زمستانه و به‌صورت برف صورت مي گيرد. ميانگين هدايت الكتريكي بارش‌ها از 70 در ايستگاه نامانلو تا 100 و 150 ميكروموس بر سانتي‌متر به ترتيب در ايستگاه اسطرخي و قلعه بربر متغير است. بارش هاي تابستانه منشا گرفته از سمت غرب به دليل تماس بيشتر با ذرات معلق در مناطق كويري ايران، داراي مقادير هدايت الكتريكي بيشتري نسبت به بارش‌هاي زمستانه نشات گرفته از جبهه شمالي كشور هستند. به‌طوركلي در اكثر چشمه هاي كارستي مورد مطالعه، تغييرات مقدار دبي در طول زمان به‌جز در چشمه هاي سراني و اسطرخي، وجود ندارد. تركيب هيدروشيميايي چشمه هاي سراني و قوردانلو و اسطرخي كه در ارتفاع بالاتري قرار دارند و عمده تغذيه آن ها از طريق برف صورت مي گيرد، بيشتر تحت تاثير تركيب هيدروشيميايي بارش ها مي باشند، درصورتي‌كه چشمه ارناوه و رزقانه با توجه به يكسان بودن تركيب بارش در اين منطقه، داراي هدايت الكتريكي بالاتري بوده كه به دليل وجود پوشش خاك در حوضه آبگير اين چشمه ها، انحلال كاني هاي رسي و جريان افشان آن ها بوده است.