ارزيابي تحولات ساختار كالبدي بازار هاي سنتي مبتني برنقش بازار در فضاي شهري نمونه موردي: بازار تبريز

بازار يكي از مهم ترين فضاهاي شهرهاي ايراني و قلب تپندۀ اقتصاد آنها بوده و منطبق با نيازهاي جامعه اسلامي، پاسخگوي آنها بوده است. در جامعه شهري، حيات شهر و بازار بهم پيوند خورده و بازارها به مانند اسناد هويتي، مفهوم فضاي شهري را تبيين نموده‌اند. بازارها با كاركرد چندگانه اقتصادي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي، خاستگاه بسياري از فعاليتها و ارتباطات فرهنگي و سياسي بوده كه با ايجاد فضايي معنادار، نيازهاي مخاطبان خود را پاسخ مي‌دادند. اهميت بازار و تاثير آن در فضاي شهري ، بررسي چگونگي شكل‌گيري بازار در شهر، تغيير و تحولات آن را ضروري مي‌سازد. از اين رو، با توجه به نقش پررنگ بازار، لزوم استفاده از پتانسيل بالاي بازار در راستاي سياست‌گذاري‌هاي كلان شهري، بررسي پيشينه و وضعيت كنوني بازارها ، مطالعه دقيق علل و عوامل توسعه و يا ركود آنها به منظور جهت‌گيري مناسب و برنامه‌ريزي براي حفظ و ساماندهي فضاهاي اقتصادياجتماعيفرهنگي ، تعديل تغييرات، اصلاح و تغيير الگوها و ساختارهاي موجود ، مهم مي باشد. در اين مقاله، به بررسي بازار تبريز به عنوان مهمترين قطب اقتصادي شمال‌غرب كشور و يكي از مراكز مهم توليد و توزيع عمده كالا كه نقش قدرتمندي را در مبادلات بازرگاني بين ايران، اروپا و آسيا داشته است، پرداخته مي‌شود. بازار تبريز عنصر مركزي در شهرتبريز، همواره دستخوش تحولات فراواني بوده ، اما پتانسيل بالاي شهر تبريزدرتجارت بين‌الملل و واقع شدن شهر در مسير تبادلات اقتصادي، ساخت مجدد و توسعه بهتر آن را باعث ‌شده است. در اين پژوهش نيز با در نظر گرفتن اهميت بازار ، تاثيرپذيري شهر از بازار و بلعكس، با استفاده از روش توصيفي تاريخي، مصاحبه با بازاريان و كسبه بازار، به مطالعه روند توسعه بازار تبريز به عنوان بزرگترين بازار جهان اسلام در سه دوره‌ي مختلف پرداخته شده و عوامل مهم در تغيير و تحولات بازار تبريز به دو عامل دروني و بيروني تقسيم شده وزيرشاخص‌هاي هر دو عامل مشخص شده است. زيرشاخص‌هاي كالبدي، اجتماعي، اقتصادي و مذهبي جزء عوامل دروني و خيابانكشي‌هاي ناشي از تفكر مدرن، سيل و زلزله، حريق و چگونگي منظر شهري از جمله مولدهاي عامل بيروني مي باشد. آنچه قابل تامل است، وجود انواع تغييرات دروني و بيروني در دوره‌ي معاصر مي‌باشد كه اين امر نشان از لزوم توجه به ساختار بافت بازار در شهر مي‌باشد.