عنوان مقاله :
بازگشت خطاي مادي به خطاي صوري؛ خواجه نصير و قطب رازي در شرح كلام ابن‌سينا
عنوان به زبان ديگر :
Referring Matter Mistake to Formal Mistake; Nasir al-Din Tusi and Ghotb Razi Explain Avicenna’s Discussion
پديد آورندگان :
اسعدي, حسين دانشگاه فردوسي مشهد خراسان رضوي , حقي, علي دانشگاه فردوسي مشهد خراسان رضوي
كليدواژه :
خطاي مادي و خطاي صوري , ابن‌سينا , خواجه نصير قطب رازي , مغالطه
چكيده فارسي :
مسأله پژوهشي اين مقاله «خطاي مادي» و «خطاي صوري» است و نتيجه پژوهش اين است كه «خطاي مادي بي‌معناست و آنچه اصالتاً متصف به خطا و صواب مي‌شود صورت است». نقطه آغاز پژوهش نيز تعريف خاص ابن‌سينا در منطق كتاب اشارات از دانش منطق است كه در آن بحث از ماده، به ظرافت تمام حذف مي‌شود. لازمه پذيرش حكم فوق اين است كه در مبحث مغالطات جايگاهي براي خطاي مادي يافت نشود. خواجه نصير در سازگاري با حكم فوق استادانه بساط خطاي مادي را از ميان اقسام مغالطات برمي‌چيند، اما در تقسيم‌بندي‌هاي قطب رازي از بحث مغالطات خطاي مادي مطرح است؛ بنابراين، تقسيم‌بندي او با حكم فوق مطابقت تام ندارد. قطب رازي بر اساس بداهت و ضرورت مبادي اول معرفت و خواجه نصير بر اساس تأمل در مقدمات قياس و قضايا و قول شارح، حكم كرده‌اند كه در تطبيق با عالم خارج خطاي مادي معناي محصل ندارد؛ اما آنچه در مباحث مادي منطق قديم مي‌آيد، مباحثي كلي است و ملاك تطبيق ملاك‌هاي كلي است كه در حجت و قول شارح به دست مي‌آيد، ازاين‌رو تناقضي در ميان نيست كه متفكري حكم كند ماده اصالتاً متصف به خطا نمي‌شود و درعين‌حال مباحث مادي منطق قديم را در آن حفظ كند.
چكيده لاتين :
The main problem of this paper is “Matter mistake” and “Formal mistake” and its result is "Matter mistake is meaningless; what is in principle described as correct and incorrect form". Studies showed Avicenna has no statement or proof about Matter Mistake and his definition of logic can be a start point for Classical logic. By accepting this statement, we need to accept a role for Matter Mistake in the fallacy argument. Nasir al-Din Tusi has used it and neglects all Matter Mistakes in fallacy, but on the other hand, Ghotb considered a place for it and so his argument is not consistent with this statement. Ghotb believes that Matter Mistake has no meaning by comparing it to the real world due to the casual and necessity of foundations of knowledge. This belief also exists in Nasir al-Din Tusi's thought but it is due to premises of syllogism and logical definitions. Now we think since these traditional logical discussions are so general and denotation criteria are not the same, so it has no contradiction to consider mistakes accompanying matter.
