تحليل سفره‌هاي نذري زنانه بر‌اساس نظريه آيين‌هاي گذار

Analysis of feminine votive dastarkhans based on rites de passage theory

آيين ها مجموعه‌اي از كنش ها و سخناني هستند كه در يك كيش و جامعة باورمند به حضور مؤثر موجودات فوق طبيعت براي تأثير‌گذاردن بر آنها و به شيوه‌هاي خاص انجام مي‌شوند. دستهاي از آنها آيينهاي جمعي‌اند كه برخي در سطح اجتماع و برخي در فضاي شخصي زندگي ادا مي‌شوند. سفره‌هاي نذري از دستة دوم‌اند كه بخش درخور توجهي از آنها فقط از سوي زنان و در حضور زنان انجام مي‌شوند. در اين مقاله، كوشيده شده به اين پرسش پاسخ داده شود كه چگونه مي‌توان سفره‌هاي نذري در ايران را نوعي آيين گذار دانست و بر اين اساس تحليل كرد؟ آنگونه كه نتايج بررسي نشان مي‌دهد، اين جمع‌هاي كوچك جماعتواره‌گون هرچند با تعريف آرنولد ونجنپ گوياي مراحل گذار نيستند، با ديدگاه تكامل‌يافته‌تر ترنر در اين مفهوم قرار مي‌گيرند و اجزاي اين مناسك منطبق بر مراحل مورد نظر است. پژوهش حاضر بر‌اساس شناخت بخشي از آيين هاي زنانة ايران شكل گرفته است كه تاكنون كمتر از منظر علمي‌ بررسي شده‌اند و معمولاًً فقط با عنوان رسوم عاميانه معرفي شدهاند. لذا تعدادي از سفره‌هاي نذر در پنج منطقة ايران با روش مردمنگاري مطالعه شده اند. گردآوري اطلاعات نيز به شيوة مشاهدة مشاركتي و مصاحبه انجام شده است. همانگونه كه انتظار ميرفت، اين سفرهها پس از تجزيه به اجزاي آيينيشان با بهرهگيري از نظرية آيين گذار ونجنپ (به روايت ترنر) در مراحل گذار جاي گرفتند. پيش از آن، مصداق هاي جنبه هاي جماعت وارگي و آستانگي و نيز شكلهاي انتقال امر مقدس هم در اين آيين ها يافت شدند.

Rites are a collection of actions and speeches that are held in a cult and community which believe that existence of the effective presence of supernatural beings has influence on them in particular ways. A number of them are collective rituals, which votive dastarkhans are from this group. A significant portion of them are performed only by women and only in the presence of women. In this article, we have attempted to answer the question of how can the votive dastarkhans in Iran be regarded as a rites de passage and analyzed on this basis? As the results of the survey show, these small communities, though not defined by Arnold Van Gennep , are not fully indicative of rites de passage stages, but with the more developed Turner's perspective, the components of these rituals can comprise Turner's stages. The present research is based on recognition of a part of Iranian women rituals that have been so far less scientifically explored, and are usually only referred to as folk customs. Therefore, a number of votive dastarkhans ,in five region, have been studied by qualitative method using rites de passage theory, and after the analysis of ritual components according to the nature of the passage stages. Previously, there have been found examples of aspects of communitas and liminality, as well as the forms of the sacrament transmission.