برساخت سوژه ديني در گفتمان‌هاي سينماي ديني پس از انقلاب اسلامي

The Construction Of Religious Subject In Transcendental Cinematic Discourses After Iran Islamic Revolution

پيامد انقلاب اسلامي به‌مثابة رخدادي سياسي، موجي از تلاش‌ها براي ديني‌سازي و اسلامي‌كردن زمينه‌هاي اجتماعي، فرهنگي و هنري به‌شمار مي‌آيد. يكي از حوزه‌هايي كه در ساخت فرهنگي به‌طور كل و سراسري متحول شد و ساخت نهادي آن استحاله يافت، نهاد سينماست. در اين پژوهش، در چارچوب الگوي برساختي و از منظري گفتماني، ضمن انتخاب هدفمند 44 فيلم‌ سينماي ديني پس از انقلاب به روش تحليل گفتمان انواع سوژة ديني و مكانيسم‌هاي برساخت اين سوژه واكاوي و تحليل شد. نتايج اين مطالعه نشان مي‌دهد مكانيسم‌هاي برساخت سوژة ديني شامل مكانيسم استعلا، مكش، پالايش و طرد است. در گفتمان سينماي ديني شاهد تكثر سوژگاني نيستيم و سوژه‌ها فضاي محدودي براي عامليت دارند. در اين ميان، نيروهاي ساختاري پيوسته به عامليت سوژه‌ها حمله مي‌كنند. در سينماي ديني، از اين حيث شاهد تخاصمي اساسي نيستيم، بلكه نوعي قبض و بسط گفتماني حادث مي‌شود؛ به اين معنا كه بنا به اقتضاهاي سياست‌گذاري و تحولات زمينه‌اي، برخي تفاسير دين و برساخت مدل‌هاي دينداري مرجح شده و سوژه‌هايي، كه طيف و تنوع آن‌ها بسيار محدود است، عرصة سخنگويي يافته‌اند، اما سوژه‌هاي برون از چارچوب ايدئولوژيك مسلط قادر به هژمونيك‌شدن نيستند.

The consequence of the Islamic Revolution as a political event was a wave of efforts to Islamize social, cultural and artistic backgrounds and making them sound religious. One of the areas that has significantly changed in the creation of culture in general and its institutional construction was transformed was the phenomenon of cinema. In this study, with the study of the forty four sample of the works of religious cinema after the revolution with the method of discourse analysis and discursive semantics, it has been tried to answer the following questions: what are the discourses of religious cinema after the revolution and what they have in discourse formulation and context. The results of this study show that, after the Islamic Revolution, cinematic texts have been found in five discourses of the Islamic Revolution, Sacred Defense, escaping urbanization and favoring life in villages, individuality, tolerance, pluralism and return. These discourses have, in turn, arranged their ideal and normal object as the sacredly revolutionary subject, the place of meaning, individualist, tolerant, and responsible truthful believer.Moreover, there are some overlaps regarding common denominators between the discourses of the Islamic Revolution and the Sacred Defense, urbanization and favoring life in village as well as the return. In the discourse of religious cinema, we do not see plurality of subjects and they have a limited space for functionality.