سازگاري اختيار انسان و ضرورت علّي از نگاه اصوليون شيعه با تأكيد بر آراء نائيني، شهيد صدر، خوئي ، محمد تقي جعفري

Compatibility of human’s free will and the necessity of causality in osolion Shia’s opinion (Shahid sadr, Khoei, Naini, Mohammad-Taqi Ja'fari emphasize on ideas of

اختيار به عنوان بديهي‌ترين ادراك بشر همواره با موانع نظري روبرو بوده است. علم، قدرت، و اراده مطلق الهي از جمله موانع كلامي و عوامل وراثتي، جغرافيا از موانع علمي و ضرورت علّي و معلولي كه يكي از فروعات قانون عليّت است، از جمله موانع فلسفي تحقق اختيار مي‌باشد. ناسازگاري ضرورت علّي و ادراك اختيار انسان، انديشمندان حوزه‌هاي مختلف فكري در سنت تفكر اسلامي را بر آن داشت تا پاسخ‌هايي مطابق با مباني خويش براى اين مسئله ارائه دهند. فلاسفه با پذيرفتن ضرورت علّي، اراده فاعل مختار را به عنوان جزء اخير علّت تامه مصحح فعل اختياري دانستند امّا برخي متكلمين با انكار ضرورت علّي و جايگزيني آن با اولويت، امكان ذاتي را كافي در تحقق فعل اختياري دانسته و وجوبِ ناشى از قانون ضرورت علّي را منكر شدند و اختيار را مبتنى بر انكار ضرورت و كفايت اولويت، اثبات نمودند. در اين ميان برخي اصوليون شيعه با نظريه‌اي مياني، ضرورت علّي را در ساحت فاعل مختار نفي و در باقي فواعل جاري دانستند و بدين صورت اختيار فاعل مختار را به اثبات رساندند. نوشتار حاضر با بيان پاسخ‌هاي مختلف، مي‌كوشد بر پاسخ اصوليون شيعه تاكيد وآن را برجسته نمايد.

Free will as the most obvious human perception Has always faced with theoretical barriers. Science, Divine absolute power and will is one of the theological barriers. Hereditary and geographical factors are the scientific obstacles an‎d necessitate causation as one of the branches of causality, is philosophical obstacles in agent cause cognition. Incompatibility in necessitate causation with cognition agent cause makes philosopher of different thoughts in traditional Islamic thought to answer them according to its intellectual foundation. Philosopher By accepting necessitate causation consider agent cause's will as the last component of perfect causation to justify optional action. But theologian deny necessitate causation and replace it with preponderance. then found essential possibility sufficient for optional actions.although they deny necessity that is derivated from necessitate causation. accordingly they are proven free will by denying necessity and sufficiency of preponderance .meanwhile Some Osolions of Shia that are known in the name of Naeeni's circle by their special theory,denied necessitate causation about agent cause but accepted necessitate causation for the rest of subjects. as a result they proved free will in agent cause. Following research not only will provide several answers but also tries to emphasize and highlight Osolions of Shia answers.