نگاهي نو به ارتباط سياست و ادبيات: نقدي بر كتاب سياست نوشتار

كتاب سياست نوشتار؛ پژوهشي در شعر و داستان معاصر هم‌اكنون در بعضي دانشگاه‌هاي ايران منبع درسي است و براي درس‌هاي جريان‌شناسي شعر معاصر ايران و جريان‌شناسي نثر معاصر ايران در دوره كارشناسي زبان و ادبيات فارسي و درس جريان‌شناسي شعر معاصر فارسي مقطع كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي گرايش ادبيات معاصر فارسي تدريس مي‌شود. در اين مقاله، ضمن بررسي شكلي و محتوايي كتاب، به تحليل نظريه نويني پرداخته شده كه نويسنده كتاب كوشيده است تا با تلفيق رويكردهاي نظري معاصر غربي از‌يك‌سو و عطف توجه به ويژگي‌هاي بومي جامعه و ادبيات معاصر ايران از‌سوي‌ديگر رابطۀ متقابل سياست، ادبيات معاصر، و ويژگي‌هاي جامعۀ معاصر ايران را در مقوله‌بندي تازه‌اي ارائه دهد و آن‌ها را تحليل و بررسي كند. تحليل‌ها نشان مي‌دهد كه سياست نوشتار براي نخستين‌بار به‌‌شيوه‌اي نظام‌مند تأثير ايدئولوژي‌هاي معاصر در جنبش‌هاي ادبي را نشان داده است. به اين ترتيب، ادبيات قرن اخير به چند جنبش تقسيم شده و هريك از اين جنبش‌ها به‌مثابه اپيزودي درنظر گرفته شده است. به‌بيان‌ديگر، ادبيات معاصر ايران «مجموعه‌اي از جنبش‌هاي ادبي اپيزوديك» ناميده شده و در اين ميان براي بازنمايي استعاري ايدئولوژي در بيان ادبي وجهي ويژه در نظر گرفته است. رويكرد نظري اين كتاب بر اين پيش‌فرض استوار شده كه پارادايم‌هاي ايدئولوژيك مهم‌ترين عامل تعيين‌كننده در نگارش آثار ادبي ‌صدسال اخير در ايران بوده است. در مقالۀ پيشِِ‌رو، ضمن مروري كوتاه بر تجربيات تاريخ‌‌‌نگاري‌‌‌‌ ادبيات‌ فارسي در يك‌صدسال اخير و هم‌چنين اشاره به بعضي نظريه‌هاي تاريخ‌ ادبيات ‌‌نگاري در چند دهۀ اخير در غرب، كتاب يادشده نقد مي‌شود. درپايان، ارتباط و تناظر نظريۀ ارائه‌شده در كتاب، يعني «جنبش‌هاي ادبي اپيزوديك» با نظريۀ «ايران، جامعۀ كوتاه‌مدت»، در كانون توجه قرار مي‌گيرد.