مرکز منطقه ای اطلاع رساني علوم و فناوري - الگوهاي نامگذاري و ساختار عنوان ها در متون عرفاني

چكيده فارسي :

براي شناخت موقعيت و جايگاه متن و ارتباط با دنياي درون اثر، عنوان انتخاب شده، يكي از ابزارهاي مهم براي ارزيابي اوليه و نقد و تحليل متن است؛ ازاين رو دلالت «عنوان به متن» و «متن به عنوان» بيشتر يك دلالت دوسويه است؛ البته گاه اين دلالت دوسويه به سبب وجود عوامل فرامتني در عنوان ها خدشه دار مي شود؛ ازاين رو شناخت اصول و الگوهاي حاكم بر اين دلالت ها يكي از اهداف اين پژوهش است. اين مقاله الگوهاي به كاررفته در نامگذاري كتاب هاي نظم و نثر عرفاني را از جنبه هاي مختلف بررسي و تحليل مي كند؛ البته با تاكيد بر اين نكته كه در انتخاب يك عنوان، عواملي ازقبيل موضوع، شرايط زماني توليد متن و جنبه هاي زيبايي شناسي دخيل است. در اين مقاله با انتخاب حدود صد اثر نظم و نثر عرفاني به شناخت الگوهاي حاكم بر نامگذاري آثار عرفاني ازنظر زباني، بلاغي و معنايي و عوامل موثر در اين نامگذاري ها پرداخته شود. براساس يافته هاي اين پژوهش، تركيب هاي اضافي الگوي ساختار زباني غالب است؛ زيرا براي بيان استعاري كه بيشترين كاربرد را در اين متون دارد مناسب است؛ همچنين عوامل درون متني و محتوايي بيشترين تاثير را در انتخاب عنوان داشته است. گفتني است استفاده از واژگاني با بار عاطفي و ايديولوژيك، استفاده از اصطلاحات مربوط به فرهنگ و آيين هاي پيش از اسلام نيز جايگاهي ويژه در متون عرفاني دارد. در پايان به نقش هاي عنوان در متون عرفاني و آسيب شناسي اشكالات موجود در انتخاب عنوان ها اشاره شده است.