اضطراب در مباني، اختلاف در استنباط (درنگي بر نظرات دكتر كاتوزيان در جلد دوم كتاب درس هايي از عقود معين)

Anxiety in Foundations, Difference in Inference (A Review of Dr. Katouzian’s Thoughts in the Second Edition of the Book “Lessons of the Certain Contracts”)

مباني در مباحث نظري پايه‌هاي ساختمان استدلال را تشكيل مي‌دهند؛ ازاين‌رو، اتخاذ مبنا در هر مسئله بناي متفاوتي را پايه‌گذاري مي‌كند. نمود اين امر در مباحث ماهوي حقوق مدني، كه عمدتاً برگرفته از فقه اسلامي است، تبلور فراواني دارد. يكي از اشكالات عمده‌اي كه در نوشته‌هاي سابق وجود داشت و حقوق‌دانان معاصر درپي رفع آن بوده‌اند جدانكردن قواعد عمومي از قواعد اختصاصي است. استاد كاتوزيان ازجمله كساني است كه با نوشتن دورۀ قواعد عمومي قراردادها در انجام اين مهم سعي كرد. درعين اين تلاش شايسته و قابل‌تقدير كتاب‌هاي ايشان، كه متون درسي دروس حقوقي در دانشگاه‌هاي كشور است، در بحث‌هاي اختصاصي از اشكال يادشده خالي نيست و هم‌چنان قواعد عمومي در لابه‌لاي قواعد اختصاصي ديده مي‌شود. اين امر به‌خودي‌خود ايرادي ندارد، خصوصاً اين‌كه تمامي مباحث و مطالب براي اين‌كه به پختگي برسد نيازمند گذشت زمان و كار بليغ است؛ آن‌چه ايراد به‌نظر مي‌رسد نداشتن مبناي واحد و درنتيجه، احداث بناهاي متعدد در مسائل هم‌گون است. در اين مقاله برخي از اين اضطراب‌ها موردبررسي قرار گرفته است.

The foundations are the basis of the structure of reasoning in theoretical discussions. Therefore, adopting the basics in each issue establishes a different result. This is reflected in the substantive civil rights discourse, which is largely based on Islamic jurisprudence. One of the major drawbacks of previous writings that contemporary jurists have sought to resolve is the separate public rules from proprietary rules. Dr. Katuziyan is one of those who attempted to do this by writing the general rules of the contract. Despite a worthy and commendable effort in his books, the textbooks of law courses at universities in Iran are not devoid of the mentioned forms and the general rules which are also found in the specific rules. This is not a problem itself, and all the discussions and content take much time and work to get to maturity. What seems as a disadvantage is the failure to adopt a single foundation and, as a result, construct multiple buildings on the same issues. This article discusses some of these anxieties.