پديد آورندگان :
محمديان، فخرالدين دانشگاه مازندران، بابلسر - دانشكده هنر و معماري , شريف كاظمي، خديجه دانشگاه بوعلي سينا ، همدان , مهرآفرين، رضا دانشگاه مازندران، بابلسر - دانشكده هنر و معماري
كليدواژه :
تير و كمان , مفاهيم نمادين , آثار هنري , ادوار گذشته , ايران
چكيده فارسي :
قدمت تير و كمان در ايران، فراتر از تاريخ، به عصر اسطوره‌ها بازمي‌گردد. اين سلاح نه تنها به عنوان ابزاري كاربردي در امر شكارورزي و نظامي در ساختار سياسي و اقتصاد معيشتي جوامع كهن ايراني به‌شمار مي‌رفت، بلكه در پيوند با مفاهيم نمادين، جايگاهي ويژه و قابل تأمل در تاريخ و فرهنگ گذشته اين سرزمين داشته است. در فرايند تاريخ، تجلي چشمگير و معنادار اين ابزار در آثار ارزشمند و فاخر هنري و ملي به نمايش درآمده به اهميت اين ابزار در بيان ايدئولوژي و ساختار سياسي و فرهنگي جامعه ايراني مي‌پردازد. اين مقاله سعي دارد با مطالعه بازتاب نقش تيرو كمان در آثار هنري به پرسش؛ هويت و جايگاه نمادين تير و كمان در روند تاريخ و فرهنگ سرزمين ايران از پيش از تاريخ تا دوره اسلامي چگونه جلوه نموده است، پاسخ دهد. روش انجام پژوهش تاريخي- تحليلي است و يافته‌اندوزي داده‌ها با استناد به منابع كتابخانه‌اي انجام گرفته است. هدف از اين پژوهش شناخت و تبيين چگونگي مفهوم نقش تير و كمان در آثار بجاي مانده از ادوار گذشته ايران است. نتايج مطالعات نشان مي‌دهد، نقش تير و كمان در آثار دوره پيش از تاريخ و نيز آثار هنري و ارزشمند دوره تاريخي در نقش‌برجسته‌ها، مهرها، پلاك‌ها، نقوش ديواري و سكه‌ها، افزون بر تأثير حياتي بر فنون و عمليات نظامي، در پيوند با آيين و مفاهيم نمادين و فرهنگي زمان خود تجلي يافته است. در دوره اسلامي كهن الگوي تير و كمان به دليل تجلي فرهنگ و انديشه اسلامي، از معنا و مفاهيم نمادين ادوار قبل از خود فاصله گرفته و اغلب ساختار هويتي خود را در قالب مفاهيم سمبليك به ويژه در ارتباط با نجوم جلوه مي‌كند. ارائه ايدئولوژي جديد توسط اسلام نه تنها از بعد ماهوي، بلكه از نظر ساختاري نيز بر نوع دست‌ساخته‌هاي هنري تأثيرگذار بود. در اين دوره تير و كمان اغلب در نگاره‌ها، ظروف فلزي، كاشي و منسوجات جلوه مي‌كند. هرچند ساختار سياسي و فرهنگي جوامع طي ادوار مختلف دسخوش تغييرات مي‌شود، اما آنچه مهم مي‌نمايد حفظ بُعد معناشناسانه و جايگاه مفاهيم نمادين تير و كمان در روند تحولات تاريخي و فرهنگي سرزمين ايران بوده است.
چكيده لاتين :
The antiquity of bow and arrow in Iran extends beyond the history and goes back to the era of myths. This weapon was considered not only as a tool used for hunting and military purposes
in the political structure and livelihood economy of ancient Iranian societies, but also it has had
a special and considerable status in the past history and culture of this country in relation to
symbolic concepts. In the process of history, the significant and impressive manifestation of this
instrument in the valuable and excellent artistic and national works implies the importance and
significance of this instrument in expressing the ideology as well as the political and cultural
structure of Iranian society. The present research, by studying the reflection of the role of the
bow and arrow in artworks, seeks to answer the following question: How have the symbolic
identity and status of the bow and arrow appeared in the process of history and culture of Iran
from prehistoric eras to the Islamic period? In terms of nature and methodology, the current
research has been carried out with a historical-analytical approach and the data collection has
been performed using a library method. The purpose of this research is to identify and explain
the concept of the role of the bow and arrow in the works remained of the past Iranian eras. The
results indicate that the role of the bow and arrow in the prehistoric works and the valuable art
works of the historical period, including the Elamite, Median, Achaemenid and Parthian periods,
such as rock reliefs, seals, plaques, wall murals and coins, in addition to their critical effect on
military techniques and operations, has also manifested in relation to the symbolic and cultural
concepts of their time. In the early Islamic era, the bow and arrow archetype, due to the emergence
of Islamic culture and thought, diverged from the symbolic meanings of its previous eras, and
often manifested its identity structure in the form of symbolic concepts, especially in relation to
astronomy. The presentation of a new ideology by Islam not only influenced the physical aspect
but also the structural aspect of this type of artifacts. In this period of time, the bow and arrow
often appeared in paintings, metal containers, tiles and textiles. Although the political and cultural
structure of societies varies in different times, what seems important is to preserve the semantic
aspect and the status of symbolic concepts of bow and arrow in the process of historical and
cultural developments and changes in Iran.
