بررسي نقدهاي ملاصدرا به تحليل سهروردي از دگرآگاهي

An evaluation of Mulla Sadra's critique to Suhrawardi's analysis of "other-consciousness"

سهروردي در تحليل آگاهي با دو قسم «خودآگاهي» و «دگرآگاهي» راه خود را دست‌كم از برخي از فيلسوفان گذشته جدا كرده است. اما ديدگاه سهروردي دربارۀ دگرآگاهي با نقدهاي ملاصدرا مواجه شده است. سهروردي موجود خودآگاه را «نور لنفسه» و دگرآگاهي را حاصل اضافۀ اشراقيِ موجود خودآگاه به ديگر موجودات يا تحصيل صورت علميۀ آنها دانسته است. ملاصدرا تحليل سهروردي از دگرآگاهي را نادرست انگاشته و دستِ‌كم سه استدلال عليه نظريۀ اضافۀ اشراقي سهروردي مطرح كرده است. وي با اينكه با تحليل سهروردي از خودآگاهي في الجمله موافق است ولي «نور» در تعبير سهروردي را به وجود تفسير كرده است. اين مقاله پس از صورت‌بندي و تقريرِ سه استدلال انتقاديِ وي به سهروردي، به ارزيابي و نقد آنها پرداخته است. به زعم نويسندگان، اولاً هر سه اشكال ملاصدرا در نقد تحليل سهروردي از دگرآگاهي ناتمام است و در نقد نظريۀ سهروردي كارايي لازم را ندارد و ثانياً تفسير ملاصدرا از «نور» در كلام سهروردي نادرست است. هدف اين مقاله صرفاً نشان دادن ناتماميّتِ اشكالات ملاصدرا به سهروردي است و به هيچ وجه در مقام دفاع ايجابي از ديدگاه سهروردي نيست.

Suhrawardi's view of "other-consciousness" has encountered with Mulla Sadra's critique. Suhrawardi believes that the self-conscious existent is "the light in itself". He considers that the "other-consciousness" is the result of the self-conscious existent's luminous relation to other existent or acquiring their intelligible forms. Mulla Sadra argues that Suhrawardi's analysis of "other-consciousness" is incorrect and reasons leastwise three arguments against the Suhrawardi's theory about "luminous relation". Mulla Sadra although has accepted the Suhrawardi's analysis of "self-consciousness", but he has interpreted the "light" (noor) in Suhrawardi's view as the existence (wojood). This article -after expression three Mulla Sadra's critical arguments to Suhrawardi- criticized them. According to the authors of this article all three of Sadr's arguments in the critique of Suhrawardi's analysis of "other-consciousness" are defective. Furthermore, we believe that the Mulla Sadra's interpration of "light" (noor) in Suhrawardi's statement is incorrect. The purpose of this article is only to illustrate the defectiveness of his critical arguments to Suhrawardi and it is by no means a positive defense of Suhrawardi's point of view.