بررسي ديدگاه ابن‌سينا دربارۀ حيث التفاتي به گذشته و آينده

Evaluating Ibn Sina's View Regarding Intentionality of the Future and the Past

در اين نوشتار به بررسي ديدگاه ابن‌سينا دربارۀ دشوارۀ حيث التفاتي و صدق خبر در مورد گذشته و آينده مي-پردازيم، كه در آن‌ متعلَّق معرفت وجود ندارد. نشان خواهيم داد كه پيوند شديدي بين حيث التفاتي مشهور علم و صدق خبر وجود دارد و ما مي‌توانيم در مشخص كردن ديدگاه‌ ابن‌سينا از هر دو بحث ياري جوييم. سپس به تعارضي در حيث التفاتي نزد ابن‌سينا اشاره مي‌كنيم: در علم به معدوم‌هاي مثل زمان آينده، او نخست مي‌گويد صورت ذهني‌اي كه از آن‌ معدوم‌ها در ذهن داريم نسبتي با واقع ندارند ولي سپس همان‌جا بي‌درنگ، به اثبات چنين نسبتي مي‌پردازد! ما مي‌كوشيم تا جايي كه امكان دارد به حل اين تعارض بپردازيم و در پايان ميزان كارايي ديدگاه‌(هاي) ابن‌سينا؛ يعني ذهني محض بودن و بالقوه‌بودن علم، دربارۀ اين معدوم‌ها را مشخص بكنيم.

The present paper evaluates Ibn Sina's view about the intentionality and the truth of declaration in the case of the future and the past, the object of which is nonexistent. The paper strives to demonstrate that there is a close relationship between the well-known intentionality and the truth of the declaration (khabar), and that both can be used to elucidate certain unclear points in Ibn Sina's reasoning. Furthermore, an inconsistency in Ibn Sina’s view of intentionality is pointed out: He first states that regarding the knowledge of the nonexistent entities of the future, the mental forms we have of the entities in our mind have no relation to reality. However, he sets out to prove such a relation a few lines later. The paper tries to resolve the inconsistency as much as possible, and lastly, it criticizes the view(s) of Ibn Sina, i.e. the pure mentality of knowledge and the potentiality of knowledge about nonexistent entities in the future and the past.