عقل منفي و ضد عقل: عقل‌گرايي انتقادي پوپر و ساختار زدايي دريدا

Negative Reason and Anti-reason: Popper’s Critical Rationalism and Derrida’s Deconstruction

به لحاظ معرفت شناسي، پوپر متعلق به نحلۀ عقل‌گرايي انتقادي و دريدا به رويكرد ساختارزدايي است. هر دوي اين جريان‌ها بر آن هستند كه هر گونه بنيادگرايي فلسفي، اجتماعي، سياسي، زباني... را به پرسش بگيرند. آن‌ها مي‌خواهند بر فراز دوگانه رئاليسم و ايده آليسم بايستند، اما در اين مسير هر كدام تعريف مختص خود را از ماهيت عقل و قلمرو آن ارائه مي‌دهند. پوپر ميان دو وجۀ ايجابي و سلبي عقل تمايز قائل مي‌شود. وجۀ ايجابي عقل را بنيادگرايانه مي‌داند كه بايد كنار گذاشته شود و وجه سلبي و منفي عقل را قوه‌اي ضروري براي تبيين هر گونه فلسفۀ علمي مي‌داند. در حالي كه دريدا در قالب نقد به لوگوس محوري و متافيزيك حضور غربي، تماميت ماهيت عقل را به پرسش مي‌گيرد. اين مقاله در ادامه رويكرد پوپر و دريدا را در فلسفۀ علم مورد مقايسه قرار مي دهد و در ضمن آن، ماهيت فلسفه علم ساختارزدايانه را تشريح خواهد كرد.

Popper and Derrida are two influential philosophers of different schools of thought in the second half of the twentieth century. In terms of epistemology, Popper belongs to the critical rationalism school and Derrida to the deconstruction approach. Both of them intend to question any philosophical, social, political, and linguistic fundamentalism. They aspire to go beyond the duality of realism and idealism, and to this end, each offers his own definition of reason’s essence/substance and its domain. Popper distinguishes between the affirmative and negative aspects of reason. He counts the affirmative aspect of reason as fundamentalism that must be abandoned and the negative aspect of reason as the faculty necessary to explain any scientific Philosophy. On the other hand, Derrida questions the totality of reason from a critical perspective toward logo-centrism in the Western metaphysics of presence. The article goes on to compare Popper's and Derrida’s approach in the Philosophy of science and explains the essence /substance of Philosophy of deconstructive science.